مریم وبلاگ

انواع نقوش و طرحهای سوزن دوزی بلوچ

 تزئینات البسه زنان بلوچ با طرح ها و نقوش خاصی انجام میشود که هر کدام بنا به موقعیت خود با اسامی مخصوصی نام گذاری شده اند  «در نقوش سوزن دوزی آنچه زیاد بچشم میخورد این است که خطوط گرد و اریب وجود ندارد و تماما نقوش مستقیم و هندسی است که نشانگر محیط خشک و کویری میباشد اصلی ترین سوزن دوزی این منطقه از محیط پیرامون خود الهام گرفته است مربوط به مناطق کوههای آهوران می باشد [1]»و زیبا ترین سوزن دوزی ها در حد فاصل ایران شهر – خاش ساخته میشود و سپس کار دست زنان روستای ( چانف ) میباشد اما پرکار ترین ان مربوط به ایرانشهر – ایرنگان بین خاش و ایران شهر است [2]طرح های سوزن دوزی بلوچ کلاً چند دسته اند که شامل« طرحهای تاری – چشم – گل – حاشیه است از طرحهای تاری می توان از 3 تاری – 4 تاری – 6 تاری – 7 تاری – 8 تاری – 10 تاری نام برد که 6 و 8 تاری خاص افغان هاست همچنین انواع طرح های چشم مانند گور چشم – چشم ماهی – چشم گوساله و از طرح های گل مانند گل پرکار – گل کندی – گل دانه دار – گل سرخ – گل پلوآر گنبدی – تتک – پرگاش – تک – کیسه دوز است و طرحهای حواشی آن به اسامی چپ و راست – سرزی – کش – بن – موسم – گوهر کش – سفید سر – گل توپی نامیده میشوند از دیگر نقوش بلوچی دوزی نوع پرکار – جاوک – پریوال – شیدا – موسم است[3] »(تصویر شماره 13).

برای شناسایی سوزن دوزی این منطقه 7 رنگ رایج مهم می باشد که شامل ( سفید – سیاه – قرمز – نارنجی تیره – زرشکی – سبز – آبی سیر ) میباشند در بخش های جنوبی استان همواره از رنگهای روشن استفاده می کنند و قرمز خاص نواحی بیابانی است و بنفش و آبی و نیلی و سبز مخصوص نواحی آباد تر می باشد .

نقش ها در دوخت بلوچی دوزی هیچگونه ابهامی ندارد و تمام نقوش و طرح ها از ترکیب خطوط بدست امده است همانطور که در سطور بالا بیان شد نقوش سوزن دوزی به طرحهای تاری و چشم و گل و حاشیه تقسیم بندی شده که تنوعات چشمگیری را در دوخت ایجاد می کند و اشکال متفاوتی از نقوش را می سازد که از این نظر تقسیمات دیگری را می توان برای نقوش و طرحهای بلوچی دوزی قائل شد مانند : نقوشی که با توجه به پارچه ایی که طرح بر آن دوخته میشود به دو دسته تقسیم میکنند مانند برخی طرحهاکه بر پارچه شش تاری و با تار و پود مشخص دوخته میشود مثل دوخت (سراوانی دوچ – پرکار – جوک (javak   ) – نقوشی که با توجه به اولین محل یا خاستگاه آن طراحی شده مثل( کویئه دوچ – سراوانی دوچ ) – نقش هایی که توسط مهر که اصطلاحاً به آن ( تپه –tappa   ) می گویند مثل پلیوار – مرچک merchek   – کپ نال – و یا بدون مهر مانند یک زر افشان – مرگ پانچ ( morg panch )- یا نقوشی که به میزان کار و ظرافت آن به پرکار – میان کار – کم کار) تقسیم و دوخته میشوند در مناطق سیستان و بلوچستان طرح موسوم به ( گل سرخ ) در هر منطقه بکار میرود و طرح چشم ماهی و مروارید از این قبیل اند همچنین رنگ قرمز در آن جزو شاخصهای دوخت سنتی بلوچی دوزی است  .

با توجه به اینکه نام طرحها در هر منطقه متفاوت است هر کدام را با اسامی مشهور ان معرفی می کنیم[4] :