مریم وبلاگ

نقاشی دوره غزنوی : دولت غزنویان پس از تسلط دو قرن حکومت اعراب بر ایران با روح ایرانی قوت گرفت و با استقلال حکومت های ایرانی شکل یافت و آداب و رسوم ایران با زبان و فرهنگ ایران قوت گرفت در این زمان بود که شاهنامه سروده شد و بنا به اعتقاد فردوسی و روح استقلال طلبی او موضوع اصالت نژادی هم اهمیت یافت و بسیاری از خاندان خود را به طوایف اصیل ایرانی نسبت دادند مانند آل بویه که خود را به بهرام گور نسبت میداد و همچنان غلامان ترک که تربیت یافته سامانی بودند و چون فر هنگ خاص نداشتند که جانشین فر هنگ ایران کنند سیاستی را پیش گرفتند که بیشتر در جهت جذب قلوب مردم بود و از بسیاری از تمایلات اقوام ایرانی پیروی کردند مانند رواج عید نوروز – جشن مهرگان – جشن سده . 3

1-    دکتر یوسفی – فر خی سیستانی – ص134 .

غزنویان اولین دولت ترک در ایران بودند که توسط آلبتکین و دامادش سبکتکین در ایران پایه ریزی شد بعدها سلطان محمود دولت سامانی را منحل و در زمان او بود که ایران به اوج رسید و دربا او جایگاه شعرای فارسی زبان شد .

علایم نقاشی غزنوی : این مکتب شباهت زیادی به مکتب عباسی دارد و همانند آنها از خطوط محکم و قوی استفاده شد که حاکی از نشان دادن فرم و اشکال است پرسپکتیو نداد و از عمق خبری نیست البته سایه روشن مختصری وجود دارد نمونه ایی از این سبک در کتاب کلیله دمنه است که در سال 662 میلادی ترسیم شد و در آن بال پرندگان با سایه های کم ترسیم شده و چهره ها و خطوط آن ماهرانه ترسیم شده است و چین البسه ضخامت مکتب عباسی را ندارد در مکتب عباسی خصوص موی جانوران با معدودی خط نشان داده شده است امادر مکتب غزنوی خطوط یکنواخت نیست و در جای نازک و جایی دیگر ضخیم است چهر ها و ریش صورت و کلاه و دستار و حتی بال پرنده ها هم پرداز دیده میشود .

 

نقاشی مکتب سلجوقی : سلاجقه از قبایل ترکمن بودند که از قرقیزستان به بخارا و به ایران حمله کردند و ساکن شدند آنان پس از مدتی به قدرت رسیدند .و با نابودی غزنویان اصفهان پایتخت شد و آنها خود را مدافع عباسیان و سنی مذهب نشان دادند این دولت در زمان وزارت خواجه نظام المک به قدرت رسید و مدارس و نظامیه ها تاسیس شد دانشمندان نامی مانند امام محمد غزالی – حکیم عمر خیام – نظامی گنجه هایی در این دوره ظهور کردند در اواخر قرن 7 این دولت تقسیم شد و سلسله های جدیدی مانند خوارزمشاهیان بوجود آمد تا اینکه توسط چنگیز خاتمه یافت در این زمان بود که استفاده از پوست رکود یافت و کاغذ هم جانشین شد و قر ان به خط نسخ بر زمینه اسلیمی بوجود آمد و صفحاتی با سرلوح تزئین گردید بغداد در این زمان اولین مکتب نقاشی ایران بود که با ترجمه های عربی علوم طبیعی از کتب یونانی مطالب با تصویر ارائه گردید .1

1-    بازیل گری – نگاهی به نگارگری ایران – ص68 .

ریشه های اصلی پیدایش این مکتب هنوز به درستی معلوم نیست اما احتمالا در عهد قدیم سنت هلنی و بیزانس و مانی ترکستان شرق ریشه دارد .

کتابهای این دوره شامل علوم پزشکی و نجوم و فیزیک است مانند کتاب منافع الحیوان – سمعک عیار

 

علایم نقاشی مکتب سلجوقی : علایم مکتب بغداد یا سلجوقی یا عراقی این است که اشکال و صور کتاب روی همان صفحه که نقاشی میشد ترسیم میگردید اما در دوره های بعد تصویر روی ورق دیگر ترسیم میشد و بعد روی صفحه در همان جایی که خطوط باقی گذاشتند چسبانده میشد سطح رنگ های مکتب سلجوقی قر مز رنگ بود و این قبیل آرایش در کتب خطی نیمه اول قرن 7 بکار رفت .1

1-    اکبر تجویدی – نقاشی ایران از دوره کهن تا عصر صفوی – ص80 .

 

از دیگر مشخصات این مکتب مصور نمودن حکایات و حیوانات است در جهره های انسان علایم گرد بودن صورت و چشمان بادامی و ابروان شبیه به ترکان آسیای مرکزی دیده میشود چهر های مدور و خالی است و شیوه گرایی در آن دیده میشود از عوامل این امرنفوذ ادبیات فارسی روی هنر هابود زیرا شاعران زیبایی صورت را به قرص ماه – ابروان کمانی – چشمان بادامی تشبیه میکردند این شیوه نقاشی از ابتدا با شیوه ترکستان و چین اختلاف نداشت و در این مکتب رنگها طبق توازنی که داشتند در سطح بکار رفت و جلو و عقب بودن افراد و حتی اشیا با تنظیم سطوح روی هم نشان داده میشد و مناظر و مرایا مخالف پرسپکتیو غربی بود و عمق نمایی آن به صورت ساختگی نشان داده میشد و فضای دو بعدی آن رعایت نمی شد و قلم گیری ها با ظرافت و حرکت منطقی همراه بود و سایه روشن نداشت و تفاوت رنگها با کم رنگ کشیدن آن نشان داده میشد نقوش این مکتب بیشتر هندسی بود و از نقش معروف ان گلی است که بعدها به نقش شاه عباسی معروف شد و پیشینه ان به عصر مانی میرسد که ساده ترسیم میشد و سلجوقیان احتمالا این گل را از مرز آمودریا با خود به ایران آوردند .2

2-لورنس بینون – سیری در تاریخ ایران – ص100.

 

نقاشان مشهور مگتب سلجوقی : عبدالعزیز مذهب – قرن 6 – تذهیب گر

 استاد جمال کاشی – قرن 7- طراح و نقاش و رنگ ساز و گچ کارو کاشی تراش – اهل کاشان

حسن کاشانی – قرن 5- نقاش و فلز کار

جنید سلطانی – شیرازی بود – شاگرد شیرین قلم استاد شمس الدین شیرازی – سبک بغداد کار میکرد و توسط او مکتب تبریز 1 در دوره ایلخانی پایه ریزی شد .

از اثار جنید میتوان به تصاویر صفحات دیوان سلطان احمد – دیوان مصور جواجوی کرمانی – تصویر بهزاد اشاره کرد .

عبدالجبار بن علی – نقاش کتاب الحشایش – سال 626 ه.ق

عبدالمومن بن شرف شاه – نگارگر – قرن 7 – گچ بر و طراح نقوش هندسی .

عثمان بن سلمان نخجوانی – طراح و نقاش روی فلز – قرن 6 ه.ق .

ادامه دارد...