مریم وبلاگ

 

نتیجه گیری کلی :

     از دوره های پر ارزش هنر خوشنویسی اسلامی ایران دوره صفویه است که برخی از شاهان و حاکمان وقت در باروری ان سهیم بودند مانند شاه اسمعیل صفوی که ( ختایی ) تخلص می کرد و در شعر دست داشت و در اشعار وی ردپای افکار فرقه حروفیه دیده میشود که به تفسیر عرفانی حروف عربی می پرداختند و بعدها تفکرات انها در تاثیرات قدسی این هنر نزد بسیاری از هنرمندان بویژه کاتبان و صنعتگران هنرهای صناعی تاثیر جدی داشت از عوامل دیگر نگرش مثبت علمای دینی و بزرگان تشیع نسبت به این هنر است که پس از تثبیت مذهب شیعه سبب گردید تا جنبه های مذهبی و فرهنگی هنر مستحکم گردد و محصولات و تولیدات هنری آن دوره حامل بار مذهبی و دینی شود از ویژگی های این آثار ظرافت کاری در خلق اشیا و استفاده از خطوط خوش برا ی نگارش اشعار عرفانی – دینی – آیات الهی بر اشیا متبرکه و قطعات خطی دوره صفوی است که تماما با رمعنوی و تقدس کلام داشتند دعای مشهور نادعلی یکی از مشهورترین متون تشیع است که بارها بصورت قطعه نویسی – حرز نویسی بر روی کاغذ یا آثار کاربردی مذهبی و غیر مذهبی   نوشته شده است این اثر مضمون خاص مذهبی دارد که به امام علی ع اشاره می کند و اورا خالق شگفتی ها می داند و استمداد از نیروی باطنی او برای ایرانیان مسلمان به عنوان یک اعتقاد درونی مطلوب طراحان و هنرمندان مسلمان ایران شده است .

    با توجه به بینش مذهبی عارفان و برخی اندیشمندان اسلامی به تقدس حروف و کلمات و اعداد و معانی رمزگونه برخی جملات بسیاری از متون مذهبی به خط خوش نگارش شده و در مکانهای مقدس و حتی منازل نگهداری میشد تا حاملان آن را از هر گزندی مصون بدارد و این مسئله باعث رواج اندیشه حروفیان – نقطویان در بین عموم گردید و هنر خط و خوشنویسی با اسلوبهای متفاوت هنری خود بیشترین سهم را در باروری آن داشت خط نستعلیق بنا به ساختار بنیادی زیبایی شناسی خود توانست در قالب بیانی اشعار و متون مذهبی و ادعیه وظیفه گسترش مفاهیم معنوی و قدسی کلمات را به عهده گیرد در این راستا دو نونه قطعه خط نادعلی مربوط به دوره های متفاوت هنری متقدم و متاخر شناسایی شد تا با تطبیق ویژگی های هنری هردو نسبت به زیبایی شناختی محتوا و فرم آن اقدام شود .

     این دو اثر یکی از قطعه خط نادعلی با رقم استاد کل حضرت میر عماد کاتب مشهور دوره صفوی است که شیوه و سبک نستعلیق نویسی وی تا پس از چهار صد سال همچنان پایدار مانده و دیگری قطعه خط نادعلی رقم استاد امیرخانی از استادان معاصر می باشد که صاحب شیوه و سبک خاص نستعلیق نویسی در زمان حال است این دو اثر ابتدا به لحاظ زیبایی محتوا ( مضامین ) بررسی گردیده که در هر دو اثر اشاره به تقدس این دعا دارد و از نظر فرم شیوه های حاکم بر خط نستعلیق دوره قدیم و جدید بررسی شده و در بحث تراگونگی به موارد ( اضافه – تاثیر پذیری – تغییر) در شیوه جدید متاثر از شیوه قدیم میرسیم در نتیجه تفاوت موجود در هر دو شیوه و اسلوب نستعلیق نویسی دو استاد شناسایی گردید که مرتبط با مطالب زیبا یی شناختی فرم است که منجر به معرفی نوع قلم – نوع ترکیب بندی – نحوه اجرای خط نستعلیق نزد استاد کل میر عماد الحسنی و استاد امیر خانی می شود .

      در قلم استاد کل حضرت میرعماد نوع قلم مستوی است و در قطعه مذکور زاویه کشیده ها در متون بیشتر می باشد و علت آن استفاده از کشیده های بلندتر و شیب کلمات بیشتری است که سبب می شود تا به خلوت قطعه افزوده و خط با ظرافت و طنازی خاصی هنرنمایی کند اما در قلم استاد امیرخانی نوع قلم محرف است و زاویه کشیدهها کمتر می باشد چون شیب کلمات به حداقل رسیده و بر کشیده ها تاثیر گذارده و علت ان انتخاب بحور شعری کوتاه در ترکیب بندی است و جلوت ان بیشتر از خلوت و خط دارای استواری و صلابت چشمگیر است .

 

منابع :

1-      یاسین,حمید سفدی.خوشنویسی جهان اسلام ,فصلنامه هنر,ش31,تابستان .وپاییز 75.

2-      سید علی همدانی ,امیر.ترجمه و متن اسرار النقطه یا توحید مکاشفان ,محمد خواجویی ,نشر مولی,سال76

3-      خوشرو,ابوالقاسم.خوشنویسی اسلامی هندسه معنا ,فصلنامه هنر,ش31,تابستان پاییز75

4-      قطاع,محمد مهدی.مبانی زیباشناسی در شیوه میر عماد ,کتاب ماه هنر ,ش69و70 ,خرداد تیر83

5-      سلوتی ,محمد مهدی .میراث جاویدان ,گنجینه فرهنگ,بهار82

6-      کاوه,تیموری .اثری آموزشی در هنر نستعلیق ,کتاب ماه هنر ,ش91و92,اردیبهشت و فروردین 85.

7-      یوسفی,غلامحسین .خط و خطاطی فصلنامه هنر,ش31,تابستان و پاییز 75

8-      بورکهارت,تیتوس.ارزش های جاویدان در هنر اسلامی ,سید محمد آوینی ,نشر برگ,سال70

 

مراجع :

1-      داداشی ,ایرج.پیرامون هنر قدسی فصلنامه هنر ,ش40,تابستان 78.

2-      بررسی ماهیت هنر اسلامی با رویکرد بینامتنی – روزنامه ایران www.bashgah.net    .

3-      نصر ,سیدحسین .هنر و معنویت اسلامی ,دفتر مطالعات فرهنگی ,سال75

4-      خیاوی,روشن.حروفیه تاریخ عقاید و آرا, نشر آتیه,پاییز 79

5-      ذکر گو,امیر حسین.ماندالا ,فصلنامه هنر ,ش46,زمستان 79

6-      نصر,سید حسین.پیام روحانی خوشنویسی در اسلام ,فصلنامه هنر ,ش31,تابستان پاییز 75

7-      شیمل,آن ماری .خوشنویسی و فرهنگ اسلامی ,دکتر آزاد ,نشر آستان قدس ,سال 68

پاورقی :

    ?لازم به یاد آوری است که ریشه خطوط اسلامی بویژه خط کوفی در خط سریانی آرامی و پهلوی است که از خطوط منشعب کنعانی می باشد و در قبل از اسلام این خطوط در ایران کاربرد داشته است ( نگ ,روزنامه اعتماد ملی , ش465- تاریخ 28/6/86 ) و کتاب دین دبیره نشر فروهر – و سبک شناسی دکتر محمد تقی بهار) .