مریم وبلاگ

     یکی از متون مقدس در آیین تشیع دعای مشهور نادعلی است که بارها توسط هنرمندان ایرانی در قالبهای متفاوت هنری به کار گرفته شده و نمونه ارزنده آن قطعه خط استاد مسلم میر عماد الحسنی کاتب مشهور قرن 11 ه.ق مصادف با دوره صفوی است که نمونه معاصر آن قطعه خط با رقم استاد غلامحسین امیرخانی میباشد این اثر بارها نگارش شده و شاید یکی از دلایل اصلی توجه به ان وجود بار معنوی دعا و جایگاه ویژه آن در تفکر مذهبی و سنتی شیعیان است که جا دارد به عنوان یک متن با رویکرد بینامتنی بررسی و عوامل اصلی شکل گیری و قابلیتهای هنری آن در صورت و محتوا بازبینی و ارزیابی گردد  " از آنجا که هیچ هنری نمی تواند خارج از متن خود بررسی شود و این عمل از چند حالت خارج نیست پس هر متنی می بایست متن محور – مولف محور یا محیط محور و تاریخ محور باشد تا با توضیح و تفسیر هر کدام به یک وحدت نسبی رسید و از آنجا که هنر دارای ابعاد مادی ومعنوی و محتوایی است پس هر رویکردی می تواند به بحث حول این ابعاد بپردازد"[1]    .در هنر مقدس به دلیل وجودابعاد معنوی ذات آن گاهی چنان متن حاصله در محیط و تاریخ و وجوه خالق ان به عنوان تجلی دهنده بار عرفانی و قدسی در هم عجین می شوند که برای هر گونه نقد و داوری و بررسی عناصر بنیادین آن می بایست به بررسی پیش متن های بسیاری پرداخت که در شکل گیری آن دخالت دارند یکی از این هنرها خوشنویسی اسلامی است که در اعصار زمان از تاثیرات متفاوت عناصر اجتماعی – دینی – فرهنگی دوره های اسلامی بی بهره نبوده است  " با توجه به رویکرد بینامتنی موجود می توان این هنر را در یکی از اشکال حاصل از آن بررسی نمود پس از ظهور اسلام در ایران هنر و زیبایی مانند گذشته به منزله جلوه ایی از ذات حق ( با الهام از طبیعت )در دست ساخته های اسلامی نمایان شد و هنرمندان سیری روحانی در خلق این آثار آغاز کردند به این نحو که طبع هنر ایرانی با روح اسلام در هم امیخت و فرهنگ و تمدن بر خاسته از آن مرزهای زمان و مکان را درنوردید و هنری با عنوان اسلامی متاثر از هنر اقوام کهن ساخته شد که یکی از اشکال هنری آن خوشنویسی است که با گذر زمان به تکامل و زیبایی رسید ومبنای ان مقیاس معینی است که به نام (ابن مقله بیضاوی شیرازی ) ثبت شده است "[2]طبق آنچه بیان شد این تاثیر پذیری از هنر اقوام همجوار مانند هنر ایران ساسانی و بیزانس بر اساس شرایط اجتماعی و سیاسی ایجاد شده صورت پذیرفت که تفکرات فلسفی رایج در ان زمان در باروری آن بی تاثیر نبوده است اندیشه های فلسفی اسلامی به دلیل وجود بار معنوی عرفان و تقدس شرایط و مقتضیات اجتماعی ویژه ایی را در ممالک اسلامی ایجاد کرد که در استواری و پایه گذاری فرهنگ و تمدن اسلامی وظیفه اصلی خود را شکوهمندانه به انجام رساند تا جایی که خوشنویسی اسلامی را به عنوان هنر مقدس به جهان عرضه کرد زیرا خاستگاه این هنر اندیشه دینی است و آثار آن به لحاظ صورت و معنی پیوند نزدیک با هم دارند . "هنر مقدس حاوی رمز است و ریشه آن آسمانی است و الگوهایش بازتاب ماورا عالم اند در این هنر عشق که پایه عرفان اسلامی است هم جایگاه خاصی دارد"[3] .پس در این مسیر در می یابیم که جدایی و انفکاک پیش متن هاو پیرامتن های مربوط به هنر های اسلامی که در شکل گیری ان دخالت مستقیم دارند بویژه هنر خوشنویسی کاری دشوار و یا حتی غیر ممکن است و از انجا که هر متنی از متن دیگر تاثیر می گیرد می بایست به مباحث دینی و فرهنگی مرتبط با این هنر پرداخت تا بهتر به بحث اصلی خود که همان تطبیق ساختارهای بنیادین برخاسته از این هنر است بپردازیم و چون هنر اسلامی به عدم وجود شمایل نگاری متکی است پس از طریق خوشنویسی و اصول حاکم بر ان به نوعی آگاهی نسبت به حضور الهی دست می یابیم. ادامه دارد...