مریم وبلاگ

در این قالی آنچه بسیار زیبا و بدیع به نظر می رسد و محور مرکزی طرح و نقش این قالی محسوب می شود نقش ترنج آن است که نام آن را بر طرح قالی شیخ صفی قرار داده است نقش ترنج با لچک های ان یادآور  داستان اسطوره‌ای باغ بهشت است که  به‌صورت حوضی پر آب در مرکز متن فرش با نام ترنج ظاهر می‌شود. حوضی که تزئینات جانوری و گیاهی درون یا اطراف آن نمایانگر فضای فردوس و مجسم کننده نعمات آن است بدیهی است که استمرار کاربرد این نقش در ذهن پویا و خلاق تولید کننده، به مرور زمان منجر به ایجاد تغییرات جزئی یا کلی به تناسب اجزای طرح و بازنمود زیبائی آن گردیده است الگوی اولیه این طرح مفهومی فردوس را که به جایگاه اسطوره‌ای حیات دینی در قلمرو وجدان آدمی بستگی دارد، از نقش گلستان می‌دانند حیات دینی و رابطه‌ای که با قلمرو وجدان دارد به تأمین خیر و سعادت وجدانی افراد و الزام آنها به اجتناب از شر و گرایش به خیر نظر می‌نماید همچنین گل هشت پر یا همان گل نیلوفر آبی است  که در این قالی با شکل گل شیخ صفی معروفیت یافت  نقش این گل به مرور به گل‌های اناری و در زمان شه عباس به گل شاه عباسی مبدل می‌شود. ریشه اسطوره‌ای این گل به افسانه میترا و آیین آن اشاره دارد چنین می‌توان برداشت نمود که گل نیلوفر آبی نماد شاخص تجلی این اسطوره در فرش دستباف است این نگاره دیرین سال در مغرب زمین به نام نخل بادبزنی (palmette ) و نیلوفر آبی مشهور است و در فارس به شکل ساده‌تر آن گل گنکر گوینده و متداول‌ترین نگاره فرشبافی دوران صفوی است این نقشمایه در بیشتر فرش‌های فارس به شیوه هندسی و ساده شده ساسانی آراسته شده است.

نقش ترنج وسط از یک طرف یاد آور نقش خورشیدی تفکر ایرانیان باستان در موضوع پرستش مهر و خورشید است که گاهاً به اشکال هندسی هم دیده شده اند این نقشاز جمله نقوش  است که  قدمتی دیرین و مفاهیمی اسطوره‌ای نه تنها در فرشبافی ایران بلکه در سایر هنرهای ایرانی کاربرد داشته است می‌توان به گردونه خورشید (سواستیکا)، ستاره، اشکال شطرنجی، آرایه‌های ترنجی چهار یا هشت بازوئی اشاره کرد. قدمت اکثر این نقوش به خصوص سفالینه‌هائی که تاریخ هزاره‌های قبل از میلاد را بیان می‌دارنددیده شد گردونه مهر یا خورشید در فرشبافی فراوان به کار می‌آید و نشانه آریائی سواستیکا بر آثار تمدن‌های کهن از ایران و .... نخستین بر جا مانده است. زادگاه این نگاره را با احتمال قریب به یقین آسیای مرکزی دانسته‌اند و کهن‌ترین نمونه آن در ایران در آثار هزاره پنجم و چهارم پیش از میلاد مسیح در شوش پیدا شده است. نقشمایه فوق در صورت اولیه خود به حالت مدور و یا چهار گوش و شکسته به کار می‌رفته است. کاربرد آن در بافته‌های قالی بافان فارس می‌تواند اشاره‌ای رمزی باشد به مرکزیت خورشید در تمدن ایران باستان و گل هشت پر از دوران‌های تاریخی نخستین مظهر خورشید و آفتاب بوده است این نگاره از زمان قالی پازیریک به صورت بی کم و کاست با گل‌های یک در میان سفید و سیاه کاربرد داشته است. گل هشت یا دوازه پر ساده و یک رنگ از دوران تمدن سکائی و ماد و هزاره دوم پیش از میلاد در ایران وجود داشته است. اگر گل دوازده پر هزاره دوم پیش از میلاد را نشانه پذیرش سال خورشیدی و دوازده ماه سال بدانیم، گل هشت پر دو رنگ می‌تواند نماینده چهار فصل و تمایز آنها از یکدیگر باشد و پدیده‌ای رمزی از عدد چهار که از اعداد نیک بوده است. ادامه دارد...