مریم وبلاگ

در قالی شیخ صفی نماد واسطوره به همراه مفاهیم عرفانی  حاصل از اندیشه صوفیانه خالق آن که موکداً از باورها و تعالیم اسلامی تصوف بهره گرفته است بکار رفته است  و براحتی با تجزیه عناصر موجود در ان از نوع ترنج وسط – کلاله های اطراف به تعداد 16 عدد که زوجی از عدد 8 می باشد – وجود اسلیمی های پیچان در متن و حواشی – بیت الغزل حافظ که منتسب به امام رضا ع است – همچنین قندیلهای آویخته در دو طرف نقش ترنج یا خورشیدی وسط این قالی که نماینده سوره نور قران کریم میباشد تماما  می توان به چیزی پی برد که در برگیرنده نظام فکری تصوف و علاقه وافر انان به موضوع توحید و حقانیت خلافت ائمه اطهار و تفکر شیعه است .

تمام این موارد با نظامی خلاقانه در طرح اندازی این فرش زیبایی را خلق نموده است که در ان براحتی می توان به ارکان علم آن یعنی زیبایی شناسی از منظر علمای اسلامی عصر صفویه آگاه شد زیرا در نظر آنان کلمه زیبایی شناسی همان علم الجمال است و برای اندیشمندان هنر اسلامی عصر صفویه زیبایی هماهنگی میان اجزا است با کل و بلحاظ ریشه لغوی به معنای تحقیقی برای دریافت ماهیت آن چیزی است که درک می شود ودر نهایت  به نظر زیبا احساس می گردد این علم به هنر منتقل شده است و از این راه اهمیت بیشتری یافت از نظر فلاسفه هنر اسلامی در دوره صفویه زیبایی با ذات خدا یکی است و تمام عالم جلوه زیبایی های خداوند است و انواع زیبایی ها از سه نوع جدا نیستند زیبایی یا مربوط به عالم حس است یا مرتبط به عالم خیالات است و یا مربوط به عالم عقل است و در این مسیر آنها زیبایی را همردیف جمال و زیبایی دانسته اند و بنا به تعالیم قرآنی برای آنان هر چیزی را که از درجه زیبایی انسان بیننده را دچار تعجب کند در او حالتی می آفریند که این احساس را حیرت گفته اند و این حیرت از نادانی فرد نمی باشد بلکه برای آنان به منزله سرآغازی برای تفکر و اوج گیری در عالمی است که باعث میشود تا انسانها لحظه ایی در قدرت آفرینش های الهی تدبر کنند و در آن مدهوش گردند این مسئله درباره بسیاری از هنرهای ایرانی صدق می کند و نمونه آن وجود زیبایی اثبات شده در قالی شیخ صفی است که زیبایی آن را از تناسبات و هماهنگی و بافت مطلوب و نقش و نگاره های این فرش دریافت کرده اند چیزی را که  مد نظر اندیشمندان هنر اسلامی ایرانی صفویه بوده است یعنی (نقطه عروج تفکر صوفیانه یک هنرمند صفوی) نسبت جز ء به کل و هماهنگی اجزا با کل نوعی هماهنگی آرمانی بین رنگهای زمینه با متن و نگاره با طرح اصلی را بوجود آورده و بافت هنرمندانه آن عامل محکمی برای به کمال رساندن طرح نگاره و رنگ فرش آن است همچنین نقش و طرح آن مقدمه ایی برای رسیدن به همان حسی است که عارف هنرمند صفوی بدنبال آن میباشد تا بیننده قالی از دریافت آن به زیبایی حقیقی که همان دیدار جمال الهی است برسد .

یکی از ارزش های محتوایی این قالی از نظر کارشناسان خارجی که همیشه همه زیبایی ها را بر اساس آن می سنجند (تفکر تناسب و تقارن یونانی )وجود اندازه طلایی این قالی است که برای آنان به منزله یک اعتبار هوشمندانه تلقی میشود زیرا در این قالی دیده میشود که هنرمندان عصر صفویه برای خلق زیبایی به ابعاد قالی هم توجه داشته واندازه طلایی آن برای آنها مهم بوده است ابعاد این قالی آرمانی ترین بعد طول و عرض را بیان داشته که تعیین کننده فضای معماری داخلی ایرانی است برای هنرمند صفوی قالی مظهر معنویت در هنر بوده است و ریشه معنویت یک هنر اصل وحدت در کثرت در اندیشه اسلامی است تفکری که ریشه در امر واحدیت خداوند داشته و نماد این اندیشه را از گذشته باستان با علامت هایی مانند دایره – مرکز مربع – نقطه دیده شده است و در گذر زمان به اشکال خورشید- شمسه – ترنج نمایان شده است این نقوش نمادین حاصل بینش یکتا پرستی ایرانیان است که بعدها در خلق نمونه های هنری ضمن اینکه به ظاهر و تناسب و اندازه اشیای خود توجه داشتند مضامین و محتوای طرح های خود را هم بر اساس مفاهیم فرهنگی و عرفانی ,طرح اندازی می کردند .ادامه دارد...