مریم وبلاگ

هنر ایلام در دوره های تاریخی

کلیات :در تمام ادوار تاریخ ایلام هنر این تمدن زیر نفوذ بین النهرین بود شاید علت ان بروز جنگهای رخ داده است که به نوعی باعث تادل فرهنگی گردید این تبادل و نفوذ را می توان از بررسی پیکره های کوچک نیایشگران بدست امده در ایلام نشان داد که مشابه آثار موجود در بین النهرین است همچنین نقوش مهره های استوانه ایی که به هم شبیه اند و عامل تمایز آنها موضوعات مذهبی است که در آن زنان نقش عمده را داشتند زیرا در تمام دوره های تاریخی ایلام تصویر خدایان زن روی مهره ای ایلام دیده می شود و علت آن مقام بالای زن در تمدن ایلام بود نقوش مهرهای ایلام نمادین است و نقش جانوری را بر نقش انسان ترجیح می دادند و به نقش مار علاقه خاص داشتند و حتی موجودات افسانه ایی و هیولایی را کار می کردند از نقش افسانه ایی مهرهای ایلام نقش شیر و عقاب است که خاص ایلامیان است از دیگر ابتکارات ایلامی ها خط پروتو ایلامی است که مصادف با دوره جمدت نصر در بین النهرین می باشد و زمان پیدایش آن به سال 2900 ق.م می رسد خط تصویری ایلام خطی اساسا از یک رشته تصاویر حیوانی – کوزه – ظروف و اشیا است و الواح آن بیشتر مفهوم اقتصادی دارند که تا به حال ترجمه نشده اند این خط در زمان شاهی کوتیک – این شوشیناک آخرین شاه آوان کوتاه مدت بود و بعدها جای ان را خط میخی گرفت .

آثار مهرهای ایلام در هزاره 3 ق.م اطلاعات بسیار مفیدی از شیوه زندگی مردم ایلام به ما می دهد و حتی نوع البسه در حالتهای مختلف و حرفه های آنان مانند شکار – کا ر- عبادت و... را نشان می دهد نوع معماری در بناها و معابد و سلوها در این مهرها نشان داده شده است از مطالعه مهرها می توان به شناخت انواع مشاغل مانند کشاورزی – کارگری – ماهیگیری – باغبانی – قصابی – فلزکاری – نجاری – نویسندگی – سردفتری – کاهنی و.. نائل شد آثار هنری ایلام که وجه مشخص هم دارند شامل : پیکرکهای کوچک نیایشگران – مهرهای استوانه ایی – الواح گلی خطی است

الف-هنر ایلام در دوره آوان و سیماش ( هزاره 3 تا 2 ق.م ):

1-    پیکر سازی : شباهت کامل به هنر پیکر سازی بین النهرین دارد – شکل پیکره ها استوانه ایی بدون پرداخت با جزئیات خشن و چشم های بزرگ و بینی کشیده و هرمی شکل و بازوها مخروطی و دستها جلوی سینه قلاب شده است و درون چشم پیکره ها از صدف یا قیر پوشیده شده است و بر بخشی از پیکره ها نقوش تصویری ایجاد شده خصوصا از دوره کوتیک این شوشیناک شاه اوان – پیکره های زنان بیشتر ربه النوع باروری است با خصوصیات تزئینی سومر و آکد – در این مرحله بیشتر پیکره ها از مردان است و جنس پیکره ه از عاج و طلا و مفرغ می باشد همچنین استفاده از حواشی تزئینی بویژه نوارهایی با نقوش خط تصویری برای اولین بار بر پیکره های این دوره دیده شد خصوصا از دوره شاهی کوتیک این شوشیناک از هزاره 3 ق.م متعلق به دوره شاهی آوان که از گل سفید کار میشد و در بخش پشت اثر حواشی نواری و نقوش هندسی توام بکار میرفت دراین پیکره ها نقش گل روزت یا گل چند پر بر روی شانه شیرهایی که پشت به هم هستند تصویر شده است .

v    پوشش لباس و آرایش چهره ها و مو: لباس از پوست گوسفند و بر خلاف پیکره های سومر که بالاتنه انها برهنه است یکی از شانه های انان پوشیده و شبیه به لباس های اکدیان است و لباس ها بلند و بر خلاف سومری ها دامن بلند آنها با شال به دور ان می باشد و جنسیت پارچه در ان نمایان است – ریش مردان بلند و استوانه ایی و موی سر کوتاه به صورتی که پشت گردن مشخص است .

 ظروف تزئینی : ساخته شده از قیر طبیعی – بیشتر ظروف این دوره به شکل بدن یا سر جانور خلق شده است ( بعدها این شیوه ساخت ظروف در اوایل هزاره 1 ق.م در غرب و شمال غرب ایران در ساخت ظروف فلزی بکا ررفت ) – استفاده از پیکره انسان در ساخت ظروف ( پیکره انسانی تصویری از خدایان مرد و زن ) و مشخصه خدایان مرد کلاه خاص آنان و خدایان زن لباس پوستی چین دار داشتند – استفاده از نقش درخت با بز نر در دو طرف آن – ترصیع نگاری با صدف و سنگ لاجورد بر ظروف بجای چشم حیوان روی ظرف بکار رفت – کاربرد نقش بز کوهی به عنوان دسته ظرف که بعدها در دوه هخامنشی باب گردید .