تمدن عیلام در دشت خوزستان -1
1- دوره بزمرده : با سابقه تاریخی 9000 ساله
v معماری : برای خانه سازی از خشت استفاده می کردند( رسوبات قرمز طبیعی ) – دیوارها 25 تا 40 سانتی متر ضخامت داشت و کف منازل حصیر بود –اولین نشانه های استفاده از خشت در معماری در بزمرده دیده شد .
v مواد غذایی : کشت گندم درشت ’ جو’و استفاده از گوشت بز و گوسفند و غزال و گورخر و گاو دشتی وگراز و حشی و خرچنگ آبی و ماهی و لاک پشت و صدف .
v آثار تزئینی و هنری : ساخت اشیای سنگی شامل میکرو لیت و مته و رنده و اسکنه و داس و هاون و تولید اشیای تزئینی مانند مهره و تعویذ از سنگ و صدف و دندان گراز وحشی و پیکرک های گلی .
در دوره بز مرده پیکرک انسان بدست نیامد و حتی بقایای اسلکلت انسان هم دیده نشد و از مراسم تدفین آنان هم خبری نیست .
2- دوره علی کش : با سابقه تاریخی 6750 تا 6000 ق.م
v معماری : توسعه عمران و معماری در این دوره بکار رفت مانند اینکه : مصالح بنایی با قطعات گل رس و گل اندود در دیوارها – کف اتاق استفاده از حصیر – منازل حیاط دارند – گوشه حیاط اجاق خوراک پزی است .
v مواد غذایی : استفاده از گوشت گوسفند اهلی – غزال – گورخر و گاو وحشی وصید ماهی و لاک پشت و شکار لک لک و حواصیل و اردک و غاز و روباه و کشت جو و گندم و عدس – کشت عدس در ایلام مربوط به دوره بزمرده است .
v اشیای تزئینی و هنری : شامل بافت حصیر – ساخت ظروف سنگی و پیکرک های گلی از حیوان و انسان ( بز) – ساخت مهرهای تزئینی از دندان گراز وحشی و صدف و استخوان – استفاده از فیروزه و مس – اولین نشانه های پیکر انسان مربوط به دوره علی کش است و همچنین نمونه آثار تزئینی با سنگهای قیمتی از این دوره بدست آمد .
روش تدفین اموات در حصیر و آغشته به گل اخرا است که به شکل چمپاتمه زده در کف اتاق دفن می شد .
3- دوره محمد جعفر : با سابقه 5600 تا 6000 ق.م –شامل 3 دوره نو آوری استقرار دائم و استفاده از سفال و تحول در نظام معیشتی
v معماری : شامل ساخت منازل با پی سنگی – دیوارها از چانه گل بود – سطح دیوار گل اندود است و کف اتاق حصیر است – اولین نشانه های پی سنگی در فونداسیون ساختمانها مربوط به دوره محمد جعفر است .
v مواد غذایی : شکار حیوانات سم دار بزرگ و استفاده از گوشت گوسفند و بز – کشت گندم و جو و عدس .
v اشیای هنری تزئینی : شامل ساخت سفالینه های گلی و اشیای تزئینی است .
ý 1- ساخت سفال با ماده چسبنده کاه و سبزیجات خورد شده و دست ساز است – 3 نوع سفال به اشکال کاسه های نخودی رنگ و کروی و کاسه های منقوش با نقش هندسی : (زیگزاک – جناقی – آویزهای مثلث و لوزی )- ساخت کاسه های گرد کوچک ( ساخت چرخ سفال احتمالا از هزاره 3 ق.م است ).
ý 2- اشیای تزئینی مانند مهره آویز وپیکرکهای کوچک گلی شبیه زن .
اولین نشانه های ساخت پیکرک زن از سفال مربوط به دوره محمد جعفر است .
با دوره محمد جعفر تمدن ایلام وارد مرحله روستا نشینی می شود تا اینکه در اواسط هزاره 6 ق.م یعنی از سال 5500 ق.م تمام دشت خوزستان و ایلام یک دوره فرهنگی سریع را شروع می کند و راه برای ورود به مرحله شهر نشینی مهیا می گردد به این مفهوم که کشاورزی از طریق آبیاری انجام شده و گاو اهلی می شود این دوره در منطقه بنام دوره سبز یا سوزیانا است که تاریخ آن مربوط به هزاره 5500 تا 5000 ق.م است و همزمان با عصرشکوفایی سفالینه های منقوش میباشد .
4- دوره سبز : با سابقه 5500 تا 5000 ق.م .
v معماری : ادامه معماری دوره محمد جعفر است
v مواد غذایی : کشت گندم – جو – عدس – ماش و استفاده از گوشت بز و گوسفند و گاو – اهلی کردن سگ در دوره سبز کشت ماش انجام شد .
v اشیای هنری و تزئینی : استفاده از قیر برای اتصالات لوازم وادوات –ساخت آثار هنری تزئینی مانند سفال و پیکرگ های گلی
است – نقوش سفالهای دوره سبز در طبقه اول شوش بدست آمد که بصورت مجالس جدا از هم است و به اشکال هندسی – نباتی – حیوانی – انسانی ساده است
ý 1- سفال: ساخت سفالهای منقوش مشهور به نخودی ( دست ساز ) – ساخت کاسه های بیضی وآبخوری های استوانه ایی بلند( جام مشهور شوش )– استفاده از سفال نرم و کاه و شن برای ساخت گل سفال – استفاده از نقش سگ بر سفال – نقوش بکار رفته در سفالینه ها عمدتا هندسی شامل : (خطوط جناقی – خطوط موجی عمودی – شطرنج – هاشوری متقاطع) – نقوش گیاهی شامل : (شاخه ها – گلهای 5 پر) – نقوش حیوانی شامل : (حشرات – لا ک پشت – ماهی – مار – لک لک – مرغ آبی – بزکوهی – بز – پلنگ – کفتار – سگ)- نقوش انسانی شامل : انسان انتزاعی است .
ý 2- آثار تزئینی : ساخت پیکرکها – سر دوک گلی ستاره ایی شکل است .