مریم وبلاگ

تاریخچه  فرهنگی ورنی بافی

  از صنایع دستی شاخص منطقه آذربایجان شرقی قالی بافی – گلیم بافی – سفال و سرامیک سازی زنوز – چاپ کلاقه ایی اسکو – سوزن دوزی ممقان – جاجیم بافی خلخال – چاروق دوزی مراغه و.... بسیاری از نمونه آثار فرهنگی و هنری است که اشکال و طرح و نقوش آنها ریشه در فرهنگ گذشته دارند و در این بین گلیم دشت مغان ارزش ویژه ایی را کسب می کند البته این نوع گلیم در روستاهای مختلف آذربایجان شرقی و در نقاطی مانند نمین اردبیل – اهر – مشکین شهر – مغان و هشترود – میانه – مرند – خلخال بافته میشود که هر کدام بنا به تاثیر خصوصیات اقلیمی و محیط پیرامون هنرمند ویژگی های خاصی در طرح اندازی و رنگهای بکار رفته آن مشاهده شده است  اما آنچه گلیم ورنی را متمایز نموده از دو جنبه قابل ارزیابی است یکی نوع نقش و دیگری تنوعات  تثبیت شده این نوع بافته است که در طرح اندازی بچشم می خورد دو عامل مهمی که اصالت و هویت ایرانی این نوع دست بافت را اثبات می کند .

آذر بایجان از مناطق مهم بافت زیر اندازهای سنتی است و گواه این ادعا وجود نمونه های یافت شده مربوط به دوره اشکانی از منطقه دشت مغان می باشد مطابق با کشفیات باستان شناسی « ضمن حفاری قبور ناحیه مغان دوکهای متعددی یافت شد که بیشتر در قبور بانوان نهاده شده و نشان میدهد بافندگی کار زنان بوده است ....[1]».

بغیر از پیشینه باستانی بافت این نوع زیر انداز, یکی از دلایل اصلی تمایز این نوع دست بافت مربوط به مرغوبیت نوع پشم آن است که خاص منطقه دشت مغان میباشد که به نوعی پیوند کیفی با منطقه را برقرار می کند زیرا« در مواد اولیه گلیم دشت مغان از گوسفندهای آذر بایجان شرقی و توده های مغان – ماکو – قزل – کردی استفاده شده و بهترین نوع پشم برای ریسیدن می باشد[2]» همچنین از آنجا که مرغوبیت گلیم این منطقه به پشمی با ظرافت – طول و رنگ و استحکام و جعد و قابلیت کشش آن بستگی دارد نوع « الیاف بلند نازک پشم با قطر کم و یکسان آن در طول تار باعث شده است  تا نوع پشم اینگونه گلیم را در زمره بهترین زیر اندازها قرار دهند[3]» .

در بیشتر مناطق روستایی و شهری استان آذر بایجان شرقی انواع گلیم بافته میشود اما گلیم های مذکور را نمی توان در یک گروه قرار داد بلکه بنا به نوع نقش و طرح و فرآیند تولید و بافت آن گلیم های آذر بایجان شرقی در زیر مجموعه گلیم های نمین اردبیل – خلخال – هشترود یا گلیم شاهسون قرار گرفته اند.

گلیم شاهسون را با توجه به مراکز تجمع عشایر با نام های متفاوتی شناخته اند مانند گلیم دشت مغان – هشترود – بیجار – میانه – خمسه – ورامین – قزوین – ساوه این عناوین مربوط به تاثیر پذیری محیطی است که سبب گردید تا تغییراتی در گلیم اصلی شاهسون این مناطق ایجاد کند اما عمده ترین و اصلی ترین گلیم شاهسون را در منطقه دشت مغان می بافند که از مشخصات اصلی آن ابعاد است که بین 3 تا 5 متر به عرض 1 متر بافته میشود تارهای این نوع گلیم اصیل از پشم خود رنگ شیری یا قهوه ایی بوده که پنبه کمتری دارد و بیشتر رنگها محدود و قرمز – آبی تیره – سبز – قهوه ایی تیره – شیری است روش بافت آن ساده با درز بوده و انتهای آزاد گلیم را با گره مخصوص محکم  می بافند گلیم شاهسون نه تنها به عنوان زیر انداز بلکه به اشکال خورجین – نمکدان – مفرش و جل هم بافته میشود اما مشهورترین نوع گلیم این طایفه را با نام گلیم مشهور به ورنی می شناسند که در منطقه دشت مغان بافته میشود .