مریم وبلاگ

    -گل و بته:نقوش گیاهی با تاکید بر گل انار– درخت سرو – گلدان پر گل و در نهایت گل و بته هایی از شکوفه و غنچه های پرپر واسطه ایی برای تظاهر نقوش گیاهی در هنر ایرانی است که پیشینه ایی باستانی دارد اولین نقش گیاهی بصورت طبیعی با نقش گلهای چند پر ساده بر سفالینه های تمدنهای باستانی ایرانی سیلک – شوش و... دیده میشوذ که تغییر شکلی از نقش گل آفتابگردان و خورشیدی است که بیشتر نمادی از نور و روشنایی و اندیشه مهر پرستی می باشد نقش گل های نیلوفر و غنچه های گل های اناری و غیره تماما بر پایه اندیشه کهن تقدس آتش و نور بصورت نقوش اسطوره ایی (فر) در آمد و« بته های گل بمعنای فر – تاج – افسر شاهی نماد تمایز شاهان قلمداد شد که شکلی برگرفته از درخت سرو خم شده بود »(احمدی پیام , 1388 : 36 ) سیر تحول سرو به اشکال گل و بته فرایندی طولانی را طی کرده است و 3 مرحله دارد « مرحله اول منزلت خاص سرو بعنوان درخت مقدس و مظهر رمز مذهبی و نشانه خرمی و بهار است و در مرحله دوم با نفوذ اسلام سرو از ریشه باستانی خود جدا شد و به یک نقش و نگاره تزئینی و تجریدی تبدیل گردید تا با خرد ورزی به مرحله سوم خود به اوج درخشش  برسد » ( افروغ , 1388 : 45 ).

8-اسلیمی و ختایی : کامترین شکل بصری هنر ایرانی اسلامی است که چار چوب اولیه آن به اشکال دایره در تفکر ایران باستان میرسد زیرا اسلیمی و ختایی با اشکال تجریدی خود مطابق با فرهنگ اسلامی تغییر یافته شکل دایره پیچان و حلقوی است که «نمادی از یکپارچگی و کمال است و دوایر متحدالامرکز آن حاصل پیچش های دورانی این نقوش همگی نمادی از سلسله مراتب وجود ند و گلهای ختایی یا گل و بته های آن با فاصله گیری از نقوش کاملا طبیعی خود ملهم از طبیعتند که با الهام از طبیعت سعی در خلق بهشت جاودانه را دارند نقوش اسلیمی با حالات انتزاعی و ساده خود با نظمی ریاضی وار بظور رسیدند و نسبت به ختایی کاملترند » ( احمدی پیام , 1388 :35 ) زیرا نماد حرکتهای دوار اسلیمی بنام نماد حلزونی هم نام برده شده و به باروری و تولد مربوط میشود و به سفر روح به درون دلالت می کند «نماد دایره – کره – و نشانه ایی برای کیهان و آسمان و خدای شرق و غرب است »( شایسته فر , 1389 : 95 ) بطور کلی حرکت مارپیچ این نقش اجزای بصری مختلفی دارد که ریتم – توازن – تعادل – هماهنگی درونی اش را با ترکیب بیرونی اش هماهنگ کرده است و به عبارتی مفهوم زیبایی را از نظر مبانی هنرهای تجسمی و کیفیت های معنوی بصورت فردی و جمعی دارا است حرکت های دوار اسلیمی صرفا برای تزئین نبوده بلکه با تفکر اسلامی علاوه بر تامین اهداف زیبایی شناسانه بیانگر مفهوم والایی است ک همان ذکر است که انسان را برای رها شدن از عالم و عروج به ملکوت یاری کند در نقش ختایی ایرانی گلهای اناری بشکل شکوفه کاربرد بیشتری دارد و نیای باستانی آن گل نیلوفر است « این گل در ایران باستان نماد ظهور و تجلی است و نیلوفر 8 پر و 12 پر و یا غنچه آن در حجاری هخامنشی و اشکانی و ساسانی و زیر پای ایزد آب ( آناهیتا ) بکار می رود همچنین ایزد مهر تولدی از میان نیلوفر داشته و ارتباط نزدیکی با آناهیتا و ایزد مهر دارد » ( همان : 35 ).

9-سر ترنج :ترنج اسم مرکبی است که بر نقوش تزئینی هنر اسلامی بکار میرود و درباره علل نفوذ این نقش بسیار گفته اند ترنج بمعنای چین و شکن سخت است و نوعی نقش و نگاری است که از ترکیب گل و برگ و طرح اسلیمی ساخته میشود این نقش در تمام تزئینات هنر اسلامی بچشم می خورد اولین نمادی که مقدمه خلق ترنج است بنام گردونه مهر یا چلیپای شکسته در اعصار قبل از اسلام بکار می رفت و فرم کلی آن از نقش مربع که حول محور و مرکز خود در جنبش است ساخته شده است بازوهای این نقش حول محور خود تکثیر کرده و نه تنها فرم دایره ایی که اساس ترنج است را بوجود آورده بلکه زوایای هندسی بازوها به منحنی تبدیل شده و اساس اسلیمی را بوجود می آورد نقش ترنج در اندیشه اسلامی تصویر جامع از حرکت و سیر انسان بسوی خداوند است و با نقش شمسه که ریشه در نقش دایره دارد و نمادی از مهر پرستی است بیانگر دو کانون از روح انسانند نقش ترنج در وسط بمنزله حرکت معنایی است که به داخل محیط چرخش کرده و حرکتی درونگرا را القا می کند این نقش شکل تغییر یافته طرح خورشید یا شمسه در طراحی های ایرانی است که بعدها در طرح اندازی های اسلامی به اشکال متفاوتی متحول شده است [1].