مریم وبلاگ

سیاه دوزی یا ترکمن دوزی استان گلستان :

سوزندوزی ترکمن موسوم به سیاه دوزی است که دربین ترکمانان بنام ( کشته ) مشهور است در حال حاضر تمام البسه سنتی ترکمن ها با این نوع دوخت تزئین میشوند و عمدتاً مورد استفاده لباس زنان است گستره جغرافیایی این نوع دوخت شامل استان گلستان و بخشی از خراسان میباشد سوزن دوزی ترکمن شامل زنجیره های ریز و فشرده ایی است که به زبان ترکمن به ان (ساچیم) می گویند و سطح روئین پارچه توسط زنجیره های فوق کاملا پر میشود و برای شروع کار خط راستی به دور پارچه زنجیره دوزی می کنند که به ان (چکیم )می گویند و سپس طرح ذهنی خود را با استفاده از زنجیر پر می کنند نقوش بیشتر بصورت منظم و تکرار ی است و شامل نمادها و طرح هایی از گل و گیاه می باشد این نوع دوخت حاوی اصالت خاصی است که تکرار اشکال هندسی در ان باعث تمایز ان نسبت به دیگر دوختهای مناطق همجوار شده و در ان توازن و هماهنگی رنگها بوضوح نمایان است درباره تاریخ سوزن دوزی ترکمن اطلاعی در دست نیست  اما به دلیل استفاده مردم این منطقه از ابریشم به عنوان ماده اصلی این نوع دوخت بیشتر زنان ترکمن به دوخت نخ های ابریشم روی البسه خود علاقمند بوده اند همچنین نقوش در سوزن دوزی ترکمن عمدتاً ساده و هندسی است و از محیط پیرامون هنرمندان نشات می گیرد نقوشی مانند موی ( عنکبوت )- ساری ایچان ( عقرب )- قوچاق( شاخ قوچ ) .سوزن دوزی ترکن بیشتر مورد استفاده البسه زنان است و مهم ترین تولیدات انها مانند پیراهن – شلوار زنانه – کلاه – عرقچین – بالا پوش زنان می باشد که هر کدام بنام محلی خوانده میشوند .

1-پیراهن زنان ترکمن در ناحیه یقه و سر آستین سوزن دوزی میشود و بندرت یقه پیراهن کودکان را سوزن دوزی می کنند .

  2-شلوار زنان بنام ( بالاق ) خوانده میشود در ناحیه پاچه شلوار بعرض 3 تا 10 سانت سوزنی میشود .3-  -کلاه یا ( آلین دانگی ) است که زنان از کلاه حلقه ایی بنام آلین دانگی با ارتفاع 2 تا 5/2 سانت استفاده می کنند این کلاه امروزه در بین نوعروسان رایج است و زنان ترکمن طبق سنت باید از این کلاه استفاده کنند برای تزئین این کلاه نوار سوزنی شده را بدور آن می دوزند .  4-عرقچین ( بوروک ) با نقوش مختلف سوزنی میشود و روی ان صاف است و دختران روی ان زیور آلات نقره می آویزند نوع پسرانه این عرقچین بنام تاخیا یا تاخیا مشهور است .5-  -بالا پوش زنان ترکمن بنام چابیت مشهور است که روی پیراهن می پوشند و برای نو عروسان نیم تنه ایی می دوزند که پر از سوزن دوزی و سکه دوزی و پولک نقره ایی است به بالا پوش بلند و آستین دار ان ( دون ) می گویند .

 

  6-بقچه هایی برای نگهداری قران با رویه سوزن دوزی تهیه می شود که در بین ترکمن ها مورد استفاده می باشد .

نقوش سوزن دوزی ترکمن بیشتر از محیط طبیعت گرفته شده و شامل اشکال و اسامی زیر است .

گل نقش : نمادی از ماری گل طرح فرش ترکمن است و بیشتر در آلین دانگی مصرف می شود .  بورمه چیگین ( بورمه ): بزبان ترکمن یعنی بستن و چگین بمعنای باز و است زنان مسن ترکمن اعتقاد داشتند در هنگام غش و ضعف بازوی فرد را با دستمال محکم بستن باعث انتقال خون به سر می شود این طرح بر انتهای پاچه شلوار زنان ( بالاق ) و کلاه زنان ( آلین دانگی ) دوخته میشود .قوچاق ( کچه نقش ): بمعنای شاخ قوچ و نماد قدرت است این طرح در بیشتر دستبافتهای ترکمن وجود دارد و به نام طرح کچه مشهور است این طرح بر شلوار زنان ( بالاق ) و کلاه ( بوروک ) و روی یقه و سر آستین و روسری بکار می رود     تیرانا بورون : نام ترکمن اوزون برون ماهی است و بر کلاه بوروک و شلوار زنان دوخته میشود .  چاقماق : از دستگاه گیره کارگاه اهنگری الهام گرفته شده و روی پاچه شلوار زنان ( بالاق ) دوخته میشود .  ساری ایچان : بمعنای عقرب زرد است ترکمن های دشت قره قوم این طرح را از محیط خود گرفتند که عقرب را مظهر دفع شر می دانند این طرح بر پاچه شلوار زنان ( بالاق ) بصورت پی در پی دوخته میشود .    باغ نقش : در مناطقی که کشاورزی رواج داشته معمول بوده است و شکل ساده درخت است .    بستانی : بیشتر در دوخت کلاه بوروک کاربرد دارد . شلپه نقش : شلپه بمعنای شرابه و اویزه است و از نقش حاشیه فرش ترکمن گرفته شده است .   گل پاییدی : بمعنای گل شکفته است که زنان نازا آن را بر البسه خود نقش می کردند . داغدان : از درخت داغدان گرفته شده و بعنوان چشم زخم است .سایر نقوش سوزن دوزی ترکمن شامل نقش قوش قانات ( بال پرنده )- دورت گوز( چهار چشم )- قویموق – تکه نقش – عالم نقش – اردک نقش – موی نقش ( نقش عنکبوت )- کعبه نقش – توتار نقش ( نقش دوتار )- نقش عمره میباشد .