آشنایی با رودوزی های سنتی ایران -2
در دوره معاصر از نمونه رشتی دوزی «پرده ایی بطول 3 متر و عرض 5/1 متر است که به سفارش جهانگیر سرتیپ پور شهردار سابق گیلان و با دوخت استاد مهدی و حبیب فرودی دوخته شده و به آرامگاه بوعلی سینا اهدا شد همچنین پرده ایی بطول 11 متر با طرح منقوش از تاج شاهی که پس از برش 4 متر آن را همراه با پارچه 5/1* 5/1 متر کتیبه ای اقتباس شده از سنگ نبشته تخت جمشید برای جشن های 2500 ساله هخامنشی با دوخت استاد عباسعلی بی پناه به دربار محمد رضا شاه پهلوی فرستاده شد می باشد و نمونه قلابدوزی معاصر یک جفت پرده است که به سه شیوه تهیه شده و مربوط به قرن 14 ه.ق است که توسط استاد حسین رشتی و بدستور مخبر الدوله قلابدوزی شده و 4 سال طول کشید این اثر در حال حاضر در موزه هنرهای تزئینی اصفهان نگهداری میشود»[1] .بهترین نمونه سوزن دوزی سنتی ایران که قلابدوزی شده و با دیگر هنرهای سنتی دوخت ایرانی یک مجموعه نفیس را تشکیل داده است «روپوش هنری ضریح امام رضا ع است که در سال 1346 بدستور فرح پهلوی تهیه شد این روپوش توسط یحیی ذکا و با همکاری هنرکده هنرهای تزئینی ایران و دانشکده هنرهای زیبا خلق شد و طرح ان توسط استاد فرشچیان طراحی و در سال 1347 به حرم اهدا گردید « طول و عرض این روپوش 3 در 10/4 متر است که طرح بازو بندی ان زر دوز و گلابتون دوزی سبز شده که زیر نظر استاد محمد طریقی در کارگاه زری بافی تهیه شده بود و حواشی آن پارچه ساتن سبز به عرض 75 سانتی متر است که با ملیله زرین گلدوزی و داخل برگها و گلها را مروارید بحرینی پر کرده اند برای ملیله دوزی و گلدوزی و مروارید دوزی حاشیه 180 روز روزانه 4 کارگر کار کردند و نقش ان طرح اصیل ایرانی با بال فرشتگان بود که زری دوزی و مروارید دوزی شده بود و در بالها 24 عدد تاج قرار دارد که پولک و مروارید دوزی شده است با نقش 4 فرشته مقرب و در وسط حاشیه ترنج ملیله دوزی شده است و در داخل ان با نخ زرین بخط ثلث بیت : گر سر بر فر شوکت بر آسمان فرازم بر آستان قدمت باشد سر نیازم قلابدوزی شده است همچنین درون ترنج های کوچکتر ابیاتی از حافظ قلابدوزی شده مانند : بپای بوس تو دست کسی رسید که او چو آستانه بدین در همیشه سر دارد – در اطراف ترنج و حواشی و متن گل و بته های فراوانی با ملیله و پولک زر دوزی و مروارید دوزی شده و در 4 گوشه روپوش 4 منگوله با شرابه بزرگ مروارید دوزی و دور تادور آن 24 شرابه مروارید درشت غلطان و 20 شرابه مروارید ریز آویزان است »[1].هنر قلابدوزی رشت بنا به اجرای کار به سه شیوه تهیه میشود که به انواع ساده – ضخیم دوزی یا برجسته دوزی – معرق دوخته میشود .نقوش متداول در قلابدوزی شامل بازو بندی– بند رومی – بته جغه ایی ترمه ایی – گل بادامی – بته جغه شاخ گوزنی – بته جغه قهر و اشتی – گل و بته – گل و مرغ – مجالس شاهنامه و داستانهای ادبی و عرفانی – بزمی – شکارگاه – رزمی – تک چهره – خورشیدی – شمسه – ترنج – نیم ترنج – سر ترنج – کتیبه – هندسی – گل حاشیه ایی – لچک ترنج – افشان – سروچه - محرماتی راست و کج- قاب قابی – درختی – شاه عباسی – اسلیمی است .
[1] - نک : فرهنگ گیلان / شماره 23و24 / پائیز و زمستان 83 / مقاله پژوهش در هنر اصیل قلابدوزی یا رشتی دوزی.
[1] - نک : نگرشی بر روند سوزندوز های سنتی ایران / صبا اسفندیاری / سال 1370 / انتشارات صبا / ص151 تا 153 .