مریم وبلاگ

رودوزی های سنتی شاخص منطقه ایی ایران

یکی از رودوزی های مهم و شاخص ایران در منطقه سیستان و بلوچستان بنام بلوچی دوزی و خامه دوزی انجام می گیرد که در آرشیو این وبلاگ با نام بلوچی دوزی قبلا توصیف شده است پس به معرفی بقیه رودوزی ها به شرح زیر می پردازیم :

قلابدوزی رشت استان گیلان هنر قلابدوزی مطابق با توضیحات لغت نامه های ایرانی دوخت طرح و نقوش با خامه ابریشمی و رشته های فلزی طلا و یا نقره روی پارچه توسط قلاب است که با قلاب بافی متفاوت است قلابدوزی در اکثر نوشتار سفر نامه ها اشتباها همردیف گلابتون دوزی – سکه دوزی و برودری دوزی و سوزن دوزی امده است در حالیکه از ابتدا اشتباه است زیرا این هنر هم از لحاظ پیدایش و هم شیوه دوخت و طرح و جنس پارچه زمینه آن با دیگر دوختها متفاوت می باشد یکی از هنرهای ماندگار ایران در زمینه دوخت سنتی هنر قلابدوزی است که سابقه خوبی در ایران داشته و بنا به ویژگی های خاص هنری ان در طرح اندازی و اجرای کار در شهر رشت شاخص بوده و با عنوان رشتی دوزی به شهرت جهانی رسیده است این دوخت بنا به خصوصیات خاص خود حتی در اسناد و مدارک موزه های دنیا هم با نام رشتی دوزی مشهور است زیرا هنرمندان رشت در حفظ اصالت قلابدوزی پیشینیان خود حساسیت فراوانی داشته و اصالت آن را تاکنون محفوظ داشته اند در واقع هنر رشتی دوزی استان گیلان تاریخ دقیقی ندارد اما مراکز عمده ان در حال حاضر رشت و لاهیجان است و نمونه های قدیمی ان در مجموعه های خصوصی – موزه امام رضا ع – موزه هنرهای تزئینی اصفهان با امضای استاد حسین رشتی نگهداری میشود استادان مشهور و معاصر ان محمد رضا کشاف- فیروز شاد- حسین رشتی - غلامحسین رفیعی – ناظم زاده – حبین و مهدی فرودی هستند که در حال حاضر استاد عباسعلی بی پناه و استاد عباس حافظی در قید حیاتند « بنا به گفته خانم صبا پیدایش هنر رشتی دوزی به سده های 320 تا 550 ق.م میلاد میرسد تا جاییکه در موزه ارمیتاژ یک قطعه پارچه قلابدوزی موجود است که عالیترین دوخت ساسانی است که خروس بزرگی را با رنگهای متنوع درون دایره ایی قلابدوزی کرده اند و هانس ایی وولف نمونه قطعه قلاب دوزی مربوط به قرن 5 ه.ق را نخستین کار دوره سلجوقی دانسته که به شیوه رشتی دوزی تهیه شده است درابطه با سابقه این هنر در ایران می توان به نمونه های مختلفی اشاره کرد مثلا مارکوپولو در قرن 6 ه.ق می گوید رشتی دوزی شمال باختری ایران به سبب خاص ناحیه خود معروف بودند و هانس ای وولف معتقد است از شهرهایی که گلدوزی اش شهرت دارد شهر رشت در گیلان است و ه.ل .رابینو در کتاب ولایات دار المرز ایران – گیلان به این موضوع اشاره دارد که در برفجان مرکز حکومت سیاهکل بر طبق روایات محلی 700 دکان رشتی دوزی دارد از دیگر نمونه ها می بایست به شنل قلابدوزی به تاریخ 944 ه.ق که با خطوط کوفی تزئین شده و برای راجر دوم شاه نورمن سیسیل دوخته اند اشاره کنیم که شاه در مراسم رسمی و تاجگذاری بر تن می کرده است همچنین پارچه نفیسی که در مرقد امام رضا ع با خط نوشته مضمون عمل میر نظام – رشت تاریخ 942 ه.ق امضا شده که در موزه آستان قدس رضوی نگهداری میشود که حکایت از هنر رشتی دوزی دارد همزمان با حکمرانی شاه عباس بزرگ رشتی دوزی جزو اقلام صادراتی قرار گرفت و با ابریشم به اوج خود رسید و نمونه ان در موزه تطبیقی فنون و صنایع شهر بوداپست نگهداری میشود که مربوط به قرن 10 ه.ق است که بر ان صحنه مهمانی در فضای بزمی را که 40 نفر شرکت دارند و در ان امیر در صدر نشسته و حواشی ان را فرشتگان بالدار قلابدوزی کرده اند تصویر می کند همچنین در دوره نادرشاه پرده ایی به طول 4 متر و عرض 5/1 متر بدست امده است که جنگ کرنال نادرشاه و محمد شاه هندو را بر ان قلابدوزی کرده اند و پرده ایی از صحنه خمسه نظامی با امضای میر سید علی با تاریخ 1179 که تعدادی از خیمه های قدیم ایران را در ابعاد 32/2* 5/3 نشان می دهد در سده 13 ه.ق قلابدوزی که قرن ها برای تزئین زین اسبها بکار میرفت به داخل منازل و اتاقها کشیده شد و برای تزئین کاناپه ها – میزها و صندلی ها رفت از مجموعه آثار پیشکشی ایران از اردبیل به لندن بخشی از منسوجات نفیس بود که نمونه آن کارهای رشتی دوزی است سرگرد ر- مورداک اسمیت مدیر اداره تلگراف ایران پس از کسب موافقت ناصرالدین شاه و ارائه اثار ایران به موزه لندن در مقاله خود به منسوجات دوخته شده رشت اشاره کردهاست نوعی خاص سوزندوزی و تکه دوزی خاص رشت و اصفهان وجود دارد که یک اثر آن شامل کار تکه دوزی با قطعات ماهوت با رنگهای مختلف است که مجموعه گل و بته را تشکیل می دهد»[1]– مربع متعلق به فتحعلیشاه قاجار بود و دیگری مدور با نام محمد علیشاه قاجار میباشد قاب های این خیمه با نقوش تمام قد شاهزادگان قاجاری آماده شکار با اسلحه و شمشیر و پرندگانی مانند قوش و شاهین بر دست است زیرا همزمان با رواج چادرهای سلطنتی دوره قاجار با هنر قلمکار چادر های زیبایی با هنر رشتی دوزی تهیه شد ».در موزه مترو پولیتن نیویورک نمونه گلدوزی های قرون 12 و 13 نگهداری میشود که قطعه نفیسی از آن اشکال انسانی و حیوانات را با گل و بته رنگین بر پارچه سیاه گلدوزی کرده اند که بگفته موریس اسون دیماند در کتاب راهنمای صنایع اسلامی این آثار گلدوزی شده در رشت و اصفهان ساخته میشده است [2].در میان گنجینه اهدایی دو خیمه شاهی ارزشمند در ابعاد 528 سانتی متر و عرض 207 سانتی است که در حراج لندن در قاب های چوبی با رنگهای خیال انگیز به نمایش گذاشته شده بود «یکی از این خیمه ها 4 گوش [3] .

ادامه دارد...