مریم وبلاگ

پنج هزار سال خلیج فارس

در اواخر سده 16 م خانواده هلندی تبعید شده به لندن در فن گراور سازی مشهور شدند و بنیاد اختلافی را گذاشتند که سالها محل نزاع ایرانیان و اعراب حاشیه خلیج فارس شد (یودوکوس هوندیوس ) در قرن 16 م و برادر همسرش (پیتر فان ) و شوهر خواهرش( پتروس برتیوس) و بعدها دیگران مانند (جان اسپید – گرهارد مرکاتور – یوهان جانسو نیوس )نقشه هایی از آسیا منشر کردند که با نقوش قبلی فرق داشت در این نقشه ها بجای خلیج فارس که در نقشه های تاریخی قبلی مانند نقشه های (هرودت – هکاتوس – آنا کسیماندر ) از قرون 4 و 5 و 6 قبل از میلاد و جغرافی دان و کلودوس بطلمیوس جغرافیدان و نقشه نگار سده 1 و 2 میلادی به صورت sinus persicus     خلیج فارس بزبان یونانی آمده بود از خلیج موسوم به عربی بزبان یونانی استفاده شده بود این مسئله از نظر استادان کارتو گرافی یک اشتباه تلقی شده بود زیرا هوندیوس واژه تحریف شده  را برای دریای سرخ بکار برده بود و با گذاشتن گراور به اشتباه روی خلیج فارس عنوان قبل دریای سرخ را برای خلیج فارس بکار برد این استدلال زمانی درس از آب در آمد که نقشه های بعدی این خانواده که سالهای قرن 16 میلادی و سال 1610 م گراور سازی شده بود عنوان خلیج فارس روی نقشه مجددا درج شد یعنی اصلاح اشتباه انها .

پس از این کار بسیاری از کارتو گراف ها در نقشه های خود به استناد نقشه های اشتباه نام خلیج فارس را عوض کردند که به نظر کارشناسان تعداد این نقشه ها بسیار کم است که 10 تا است و قابل اعتماد نیستند .

سال 1379 به پیشنهاد دانشنامه فارس محمدر ضا سحاب برای گرد آوری اطلس خلیج فارس در 300 صفحه و 200 نقشه معتبر جهانی را با حضور استادان آغاز کرد مانند دکتر جواد صفی نژاد – علی اکبر محمودی – هوشنگ قاسمی – دکتر فرهاد تهرانی کار آنها  بررسی آثار جغرافی دانان و نقشه نگاران مسلمان – جغرافی دانان و نقشه نگاران دوره باستان – قرون وسطی و دیگر ازمنه اروپایی خصوصا ایتالیایی و لاتین زبانها و دوره رنسانس بود که  .دکتر سحاب 5 هزار نقشه تاریخی خلیج فارس را از منابع مختلف جهان گرد آورد و تلاش آنها 2300 نقشه تازه بود در نتیجه اطلس خلیج فارس در 840 صفحه و 1000 نقشه منتشر شد در این اثر با محدوده زمانی 3 هزار سال ق.م تا سال 2000 م مورد بررسی است و نقشه ها بر اساس تاریخ از زمان بابلی ها درج شده اند این اثر در 4 فصل است و فصل اول مربوط به عصر باستان  و 70 نقشه از 25 نقشه نگار امده و کهن ترین آن لوح گلی بابل است از 3 هزار سال قبل که در آن خلیج پارس آمده است اصل این لوح در موزه بریتانیا نگهداری میشود از این دوره نقشه هایی از آنا کسیماندر از سال 610 تا 546 ق.م – هکاتوس از 509 تا 472 ق.م و هرودت مورخ مشهور یونان در کنار ترسیم نقشه مطالب جالبی درباره خلیج پارس آورده است در فصل 2 به دوره اسلامی و قرون وسطی میپردازد حاوی 180 نقشه از 62 نقشه نگار اولین آن بزمان مامون خلیفه عباسی میرسد که او دستور تهیه نقشه را داده بود که بگفته مورخان با سرپرستی ابوموسی خوارزمی ریاضیدان مسلمان تهیه شده است این نقشه با نقشه های امروزی مطابقت دارد و تنها دو دریا در آن دیده میشود دریای روم و دریای پارس از دیگر نقشه ها نقشه الکندی ریاضی دان بزرگ است همچنین در بخش 3 به دوره رنسانس تعلق دارد که شامل 443 نقشه از 155 نقشه نگار است بخش آخر کتاب دوره مدرن است که شامل 93 نقشه از 43 نقشه نگار است که در تمام آنها نام خلیج فارس بصورت پرشین گالف- گلف پرسیک و... بزبانهای متفاوت آمده است نقشه های این کتاب از منابع دست اولی مانند کتابخانه کنگره ملی آمریکا - ملی پاریس – آرشیو دولتی هلند – کتابخانه ایالتی بایرن – آرشیو دیوید رمزی - مجموعه شخصی یکی از شیوخ عرب در کتابی بنام خلیج فارس تهیه شده است سلطان بن محمد القاسمی سلطان شارجه در امارات در سالهای آخر قرن 20 کتابی منتشر کرد با عنوان the gulf in historic maps     که در این کتاب سعی کرده تا با ارائه نقشه های تاریخی از خلیج فارس نام این خلیج را تحریف کند این کتاب از مجموعه موجود در گنجینه اش تهیه و در سال 1999 عرضه شده است که تنها حاوی 6 نقشه اشتباه با نام خلیج تحریف شده است در حالیکه بیش از 300 نقشه تاریخی از نام خلیج فارس موجود می باشد جالب توجه اینکه در هر 6 نقشه مذکور عنوان اشتباه فقط از مجموعه نقشه های خانواده هوندیوس و خانواده او آورده شده است که در همان زمان هم اصلاح گردیده بود از جمله نقشه های این شیخ عربی کاملا می توان هویت خلیج فارس را به اثبات رساند این جمله است که نقشه ایی از خود هوندیوس در سال 1610 م منتشر شد که نام خلیج فارس را برای دریای جنوب ایران بکار برده و اشتباه قبلی خود را اصلاح کرد .

متن برگرفته از مقاله ( 5 هزار سال خلیج فارس ) نوشته غلامرضا معصومی – روزنامه جام جم – دوشنبه 30 بهمن سال 1385- سال 7 – شماره 1941 .

پژوهشی بنام خلیج فارس

 آب های جنوب ایران از دریای سرخ تا کرانه سند در پاکستان در تمام آثار تاریخی و جغرافیایی دریای پارس نام دارد و بخشی از این آب که از تنگه هرمز بسوی باختر تا پیوستگاه اروند رود و بهمن شیر کشیده میشود خلیج فارس نام دارد و بخش دیگر آن که تنگه هرمز بسوی خاور تا پیوستگاه رود سند می رود دریای مکران یادریای عمان نام دارد .

خلیج فارس سند هویت ایرانیان بر جهان است ساکنان ایرانی ان نخستین مردمی بودند که کشتیرانی کردند آثار باستانی از شهرهای خلیج فارس بیانگر فرهنگ 6 هزار ساله است که 3 هزار سال دیرینگی دارد و از دوره مادها – عیلامی ها – آشوری ها تا قبل از حکومت پارسیان وجود داشته است سر آرنولد ویلسن در کتاب خلیج فارس خود نوشته هیچ آبراهی چه در گذشته و چه در حال حاضر برای مورخان و سیسیون و محققان و جهانگردان اهمیتی بیش از خلیج فارس نداشته این آبراه که فلات ایران را از عربها جدا می کند از حداقل 2200 سال قبل از میلاد از هویت ایرانی برخوردار بوده است کلمه دریای پارس بزبانها گوناگون مثلا در عربی به خلیج الفارس – در انگلیسی پرشین گلف – در چینی ( بوشی وان )- به اسپانیالی و پرتغالی و ایتالیایی ( گلفو پریسکو ) در ژاپنی ( پروشا وان )- در فرانسه ( گلف پرسیک )- در آلمانی ( پرسیشر گلف )- در لاتین ( پرسکین کیتاس )- در یونانی ( پرسیکوس سینوس )- و آکواریوم پرسیکوس و سینوس پرسیکوس – به هلندی ( پرزیشه گلف )- و در روسی ( پرسید سکی زالیو ) نام گذاری شده است از دوران قبل از هخامنشی آبهای جنوب ایران بنام دریای جم دریای ایران و دریای پارس نام گذاری شد همچنین از سالهای 559 تا 330 ق.م یعنی از دوره هخامنشی تا ساسانی نام دریای پارس در متون کهن آمده و قدیمی ترین آن سفر نامه فیثاغورث در فصل 102 تا 110 است که به شرح سفر ا و به شوش بهمراه داریوش هخامنشی است که به پرسپولیس رفته است نوشته دیگر لوح داریوش در مصر است که درباره حفر کانال نیل یا سوئز می باشد که درآن داریوش آبراه خود را دریای پارس می نامد این لوح در کرانه نیل یافت شد در لوح نقش رستم نام خلیج فارس آمده و جهانگردانی مانند آناکسی ماندرملطی از قرن 6 ق.م – فیثاغورث قرن 6و7 ق.م – هرودت – کنزیاس و گزنفون و بطلمیوس بارها خلیج فارس را در متون خود نام برده اند عربها در دوره قبل از میلاد در حجاز و یمن و کرانه دریای سرخ بودند و با خلیج فارس آشنایی نداشتند و شناخت آنها از زمان اردشیر ساسانی است که وی به یمن لشکر کشید و برای سرکوبی حبشی ها رفت وآمد دریای پارس آغاز شد با ورود اسلام به ایران شناخت اعراب نسبت به خلیج فارس هم بیشتر شد تا جایی که در صدر اسلام دانشمندان عرب آبهای جنوب ایران را بحر فارس می نامیدند با این تصور که منسوب به سلمان فارسی است از اوایل اسلام تا یورش مغول در بیش از 30 کتاب تاریخی و تفسیر و اخلاق و فقه مسلمین نام خلیج فارس گزارش شده مانند کتب : البلدان یعقوبی – فتوح الشام – فتح العجم – ریحان النفوس – اخبار الطوال – تاریخ بلعمی – الکامل ابن اثیر – ابن فقیه همدانی – استخری – ابن حوقل – مسعودی – یاقوت حموی .

در زمام مغولان بسیاری از جاها در ایران تغییر نام یافت اما نام خلیج فارس باقی ماند و محمد بن قزوینی – شمس الدین الانصاری الدمشقی – حمداله مستوفی – عبداله کاتب چلبی قسطنطنی – نویسندگانی بودند که درباره خلیج فارس نوشتند .ژوزه مانوئل گارسیا استاد و عضو جامعه جغرافیای پرتغال در مقاله تحقیقی نوشته که ترسیم اولین نقشه ها بروش جدید به سال 1501 م میرسد که در تمام آنها نام خلیج فارس درج شده است در این سال پرتغالی ها وارد خلیج فارس شدند و نقشه های ساختند که در این مدت 100 ساله حضور آنها بر جنوب ایران پادشاه آنها نام امپراتور پرتغال آفریقا و پارس را بکار میبرد و در این دوران بود که کاملترین و با ارزش ترین نقشه های دریایی را با نام خلیج فارس تهیه کردند پس از پرتغالی ها هلندی ها از سال 1623 تا 1766 در خلیج فارس حضور یافتند که در تمام نامه نگاری ها و نوشته های آنها در دوره حضور فرانسوی ها که در خلیج فارس انجام گرفته است همواره از نام درست خلیج فارس استفاده شده است تمام کارتو گرافها ی این دوره هم در نقشه های خود خلیج فارس را درج کرده اند که بهترین اطلس های فرانسوی هستند از سال 1507 تا 1960 م در تمام قرار دادها و پیمانهای پرتغالی ها – اسپانی ها – هلند – فرانسه – بلژیک – آلمان – انگلیس – روس با ایران یا هر کشور دیگری که در این منطقه امضا شده است در زبانهای گوناگون نام خلیج فارس بصراحت آمده است که بیش از 10مورد اینگونه قرار دادها میا ن کویت – عربستان – عثمانی – عمان – امارات – بزبان عربی و انگلیسی نام خلیج فارس بکار رفته است در تمام نقشه ها و اطلس های تاریخی از سده های قبل از میلاد مسیح تا بعد از اسلام حتی دوره معاصر شاهرا جنوب ایران بنام خلیج فارس ثبت شده است در کشورهای عربی تا سال 1970 در تمام کتب درسی و نقشه های آنها نام خلیج فارس بود مانند اطلس العراق فی الخوارط القدیمه از دکتر احمد سوسه – المجمع العلمی العراقی – مطبعه المعارف بغدا سال 1959 که شامل 40 نقشه از منابع عربی سده میانه با نوشتن خلیج فارس است همچنین در دهه 70 میلادی کشورهای عربی برای اثبات ادعاهای ارضی خود نسبت به هم نقشه های تاریخی را در رسانه های گروهی منتشر کردند و حتی به دیوان بین المللی داد گستری فرستادند که در تمام آنها نام خلیج فارس درج شده است از جمله دعوای ارضی قطر و بحرین – عربستان – قطر – یمن –و عمان - که تماما نام خلیج فارس آمده است جالب اینکه از مهمترین اسناد کویت که در اطلس آنها آمده نقشه سال 1762 م کارستون نیبور دانمارکی است که بنام خلیج فارس چاپ شده است اسناد موجود در کتابخانه ها موزه ها و آرشیوهای معتبر جهان مانند کتابخانه اسکندریه و قاهره و نقاشی سقف گنبد کلیسای سنت پیتر واتیکان در روم از جمله نقشه مشهور ریچارد هالدینگان از سال 1285 م که در موزه هرفورد انگلیس است و 30 هزار لوح گلی تخت جمشید نشان میدهد که خلیج فارس از ابتدا بوده و در همه منابع جهان شناخته شده میباشد  همه سازمانهای جهانی مانند ملل متحد همواره نام خلیج فارس را بکار برده اند و در سال 1971 برای اولین بار در یکی از نامه نگاری های سازمان توسعه صنعتی ملل متحد به اشتباه نام خلیج فارس تحریف شد که برای ویرایش آن بلافاصله دبیرخانه سازمان ملل متحد نیویورک طی یادداشت شماره ad3ii/igen    مورخ 5 مارس 1971 اعلام کرد : رویه سازمان ملل متحد در درازای کوشش خود تاکید بر نام درست خلیج فارس بوده است در این یادداشت ضمن تائید موضع رسمی دولت ایران در پیوند با نام اصلی خلیج فارس آشکارا نوشته شده که رویه صحیح این سازمان استفاده درست نام خلیج فارس است ضمنا چنان که براحتی سعی در قاطعیت تحریف نام خلیج فارس توسط اعراب وجو دارد پس چگونه است که برای عبور از تنگه های این خلیج فارسی می بایست حق عبور پرداخت کنند ؟

متن نوشته احسان یار شاطر – بولتن داخلی پارسه – سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی گردشگری