مریم وبلاگ

بعدها حجاری در دوره سلجوقی نقش مهمی در تزئین داخل و خارج بناها بازی کرد در حالیکه نسبت به گذشته تغییر چندانی نداشت و فقط مشخصه های تصویری جدیدی مانند کتیبه های خوشنویسی کوفی تزئینی بر بناها به شیوه حجاری پدیدار شدند که بیشتر آنها بنا به تاثیرات روانی و روحی که آیات قرآنی بر مسلمین داشته است کار میشد «حجاری اسلوب سلجوقیان به تمام نقاط آسیای صغیر و سوریه و عراق منتشر شد و در تمام تزئینات این دوره بر فراز بناها – دیوار شهرها – دروازه و برج و پل اغلب مجسمه حیوانات قرار داده میشد و شاید بعنوان طلسم و برای محافظت از شر دشمن و نیروهای اهریمن بکار می رفت »( همان : 101 ) مشاهده چنین احجام سنگی در معابر نوع تفکر دوره سلجوقی را نسبت به نیروهای ماورایی و محافظت از دشمن نشان می دهد که سنگتراشان سنتی بخشی از وظایف خود را معطوف به ساخت چنین اشیای خرافی و نصب در محل معطوف نموده بودند و بگونه ایی برای انتقال پیام نجات توسط اینگونه دست ساخته های اعتقادی به ساخت و پرداخت اشیای مذکور با فرآیند تولیدی سنگی مبادرت می کردند دوره مغول دوران ورود فرهنگ و هنر بیگانه چینی به ایران است که تاثیر بسیاری بر روند کار گذاشت حضور دانشمندان فرهیخته ایرانی در کنار ایلخانان تازه مسلمان و افزایش میزان علاقمندی آنان به ساخت بناهای ارزشمند تاریخی و هنر کتاب آرایی سبب گردید تا استفاده از هنر سنگتراشی دوره سلجوقی تا آن زمان ادامه یافته و بیشتر بصورت نقش برجسته های سنگی نمود یابد این نوع آثار سنگی از نوع سنگ قبرهایی است که با اشکال رایج دوره مغول مانند طرح محرابی و نقوش هندسی و گل و برگهای پیچان و اسلیمی تزئین و حجاری میشدند و خطوط کوفی و نسخ بر آنها خود نمایی می کرد .[1]

از نمونه حجاری و سنگتراشی دوره صفوی تا دوره قاجار نمونه هایی اندک در دسترس است و بیشتر آن مربوط به سنگ قبرهای تزئینی است که نمونه ان سنگ قبر ناصرالدین شاه قاجار است که بر سنگ مرمر تصویر تمام قامت او را حجاری نموده اند این اثر در حال حاضر در موزه کاخ گلستان نگهداری میشود و اثر برگزیده سنگی این دوره کتیبه بسم ا... موزه اذربایجان تبریز است که به زیبایی تمام حجاری شده است این قطعه سنگ نسبتا بزرگ به ابعاد 82/3×33/1 به روی یکی از دیوارهای سالن طبقه نخست موزه تبریزنصب شده که با خط نستعلیق درشت عبارت بسم ا... الرحمن الرحیم حک شده است این کتیبه سنگی به سنگ بسم ا... مشهور است بسم ا... الرحمن الرحیم در عمق 5 سانتی متر آن تراشیده شده است و در حاشیه، چهار بیت از اول قصیده شرف الدین محمد بن سعید بن جماد بوصیری متخلص به (برده) حجاری شده و در فواصل مصراع های اشعار، القاب حضرت محمدص در داخل ترنجی حجاری شده است.

بعدها هنر سنگتراشی از دوره قاجار تا دوره معاصر مراحل بسیاری را پیمود و بنا به نیاز روزمره به احتیاجات زندگی در شهرهای مشهد و قم کارگاههای تراش سنگهای سیاه و مرمر دایر گردید و بیشتر دست ساخته های آنها تولیدات تزئینی و دکوری و گاهاً وسایل منزل است و طرح های آن نمونه طرح ها و نقش های احیای شده هنر گذشته ایران است از انواع صنایع سنگی شناخته شده دوره معاصر بلحاظ تکنیک و فنون رایج آن می توان از احجام سنگی – تراش سنگهای قیمتی – سنگتراش سنتی – حکاکی روی سنگ – خراطی سنگ – فیروزه کوبی – مرصع کاری – مشبک سنگ – معرق سنگ – موزائیک سنگ و... نام برد .

سنگتراشی سنتی دوره معاصر ادامه دستاوردهای فنی و هنری هنرمندان گذشته است که نوعاً با استفاده از طرح های تزئینی و تصویر هنرمندان دیگر سعی دارند تا با پیوند هنر- صنعت ( خوشنویسی  – حجاری ) در کتیبه های اسلامی پیام نهفته در اجزای تصویری اثر اول را انتقال و ملموس تر نماید .