مریم وبلاگ

  -خط ثلث :از خطوط ابداعی ابن مقله است که ریشه در خط کوفی دارد و بنام مادر خطوط معروف است خاندان بنی عباس در زمان مامون در رواج آن بسیار کوشیدند و ایرانیان اهل فن بودند جزو خطوط محکم ومستدیر است و برای نوشتن کتیبه ها  – سرلوح – عناوین بکار میرفت  وجه تسمیه آن مختلف است برخی گویند چون در ابتدا به ورقی به قطع ثلث کتابت شد به این نام معروفیت یافت و برخی گویند چون سطح و دور آن شش دانگ است یعنی یک سوم آن را ثلث گویند این خط به خط نسخ شبیه است با این تفاوت که در ثلث حروف تشعیر دارد یعنی انجامه های آن در حروف تند وتیز است و هم دور و خمیدگی حروف آن بیشتر از خط نسخ است و سرک بر بالای حروف آن شیاع دارد و گرفتگی و تنگی چشمه حروف در آن جایز نیست  چشمه حروف به سرکهای مدور و دوایر بسته حروفی ماند سر ( م ) ( س ) و برادران آن گویند  ثلث بر دونوع است : یکی ثلث ثقیل که با مساحت 8 مو کتابت میشد و دیگری ثلث خفیف که حروف آن نازکتر و لطیف تر است و بر ورقی به قطع نصف نوشته میشد .

1- خط نسخ : در کتیبه های قبل از اسلام نوعی ازنسخ رواج داشت  در آغاز اسلام تا نیمه های قرن 1 برای کتابت نامه ها بکار میرفت و همزمان با کوفی تا قرن 3و4 بصورت ناقص رواج داشت خط نسخ ناقص بنام نسخ حجازی معروف بود و دوران ترقی آن از اواخر قرن 3و4 است خطی یکنواخت کامل معتدل منظم و روشن است  این خط 2 قسمت دور و 4 قسمت سطح است اختراع آن را به ابن مقله در قرن 4 ه.ق نسبت میدهند . انواع خط نسخ بنامهای زیر معروفیت دارد : نسخ ترکستانی – ترکی – تعلیق – شرقی – نیریزی  خط نسخ در قرن 12 ه.ق توسط احمد نیریزی از ثلث به نسخ کاملا تمایز یافت و بنام نسخ ایرانی معروفیت یافت .

2- خط توقیع : ریشه در خط ثلث دارد و با دو شیوه متداخل در ممالک عربی رواج یافت که شامل خط اجازه و دیگری از قطعات خط استادان ایجاد شد این خط را با این نام خوانند زیرا خلفا و وزرا بر پشت کتب ونامه با این خط مینوشتند  توقیع در لغت به معنای دستخط و امضا است و در عرف خطاطان خطی است که ریشه در خط ثلث خفیف دارد که دور وسطح آن همسان وبرابر است  شیوه مشهور وکهن آن همان توقیع مطلق است که در کتابت به اندازه ثلث است این شیوه را برادر ابراهیم سیستانی بنام یوسف اختراع کرد و فضل بن هارون ذوالریاستین پسندید و دستور داد تا مکاتبات دیوانی را با آن کتابت کنند و به آن ریاسی میگفتند  شیوه آن با ثلث هماهنگ است اما دگرگونی هایی با ثلث دارد یعنی قلم توقیع مدورتر است اما قط قلم ثلث تحریف دارد . در توقیع حروف گردتر و گودتر از حروف ثلث است شیوه ایی از این خط در سده 9 در کتابت مجوزهای فرهنگی و اجازه نامه های معمول در نظام خوشنویسی رواج یافت که بنام خط اجازه معروف بود  خط اجازه هیاتی نازک و ظریف دارد و حروف در آن دور بیشتری دارد تا در توقیع مطلق .