مریم وبلاگ

شناسایی انواع خطوط اسلامی

1-خط کوفی : در قرن اول اسلامی بصورت ساده بود که به رسم الخط مکی ومدنی و کوفی نوشته میشد  در اواخر بنی امیه و اول بنی عباس از عربستان خارج شد و در طول 3 قرن به انواع مختلف در آمد  در زمان عباسیان ( 132-656 ) خط کوفی به رتبه بالا رسید و 50 نوع از آن بوجود آمد  معروفترین آن ( کوفی محرر   –   مشجر   – مربع – مدور – متداخل ) است این خط تا قرن 7 و8 ه.ق معمول بود و بیشتر در کتیبه ها و سر سوره های قرآن و عناوین کتب بکار میرفت و در قرن 11 ه.ق بکلی فراموش شد  خط کوفی به دو دسته مشرقی و مغربی تقسیم شده است کوفی مغربی مانند : قیروانی ( اندلسی – قرطبی – فاسی ) – تونسی – جزایری – سودانی است کوفی مغربی ریشه در خطوط کوفی قدیم دارد و کهن ترین خط مغرب زمین است که به سال 300 ه.ق میرسد و بخط قیروانی معروف است بعد از انتقال پایتخت از قیروان به اندلس بنام خط اندلسی یا قرطبی مرسوم ومعروف شد خط تونسی را چاشنی خط نسخ میدانستند و مشابه خط مشرقی است خط کوفی مشرقی با سه شیوه متفاوت بکار رفت یکی با شیوه اصیل عربی بود که شامل خط مکی و مدنی است – خط کوفی – بصری – شامی – مصری است شیوه دوم شیوه ایرانی است و شیوه سوم مختلط میباشد خط کوفی مشرقی در مصحف نویسی – کتیبه مساجد – کاشی کاری – ظروف فلزی – سنگی بکار میرفت .

انواع خط کوفی

1- کوفی ساده ( محرر ) : در قرآن ودر کتیبه های قرن 1 ه.ق بکار رفت و کتیبه مسجد ابن طولون در قاهره به این خط است  از شیوه کوفی ساده ایرانی اکثر قرآنهایی که در ایران نوشته شده است را میتون نام برد .

2- کوفی تزئینی : در این نوع بر خلاف ساده که با اصول معینی نوشته میشد فقط حروف الفبا رعایت میشود و اکثر سخت و پیچیده است و در آن تصرف و ابداع شده و برای ایجاد نظم و ترتیب و ایجاد قرینه سازی زمینه متن را با نقاشی و شاخه و برگ و تزئین هندسی پر میکنند که حروف در آن پنهان شود . انواع آن شامل : مشجر – مورق – مزهر – مظفر – معشق – موشح است . منشعب و ریحانی نوع دیگر خط کوفی تزئینی است مزهر یا گل و برگ دار فاصله بین حروف و کلمات را با گل و برگ و شاخه تزئین میکردندمشجر بین حروف و کلمات را با شاخه تزئین میکردند و تزئینات آن ابتدایی و سر خطهای عمودی و آخر برخی حروف مانند ( ن ) ( و ) شاخه شاخه است مظفر با گل و برگ و شاخه در حرکات خطی تزئینات مختصر دیگر در فواصل حرکات خطی هم دیده میشود و نوعی است که در برخی کتابت کوفی بکار میرفت معشق ( معقد – متشابک ) علاوه بر تزئینات قبل گره هایی بصورت مختلف لابلای خط است که بنام های معقد یا گره دار – معشق یا پیچیده – متشابک یادر هم منظم میباشد موشح یا مصور و مزین هم در حرکات خطی و انتصاب آن و هم در فواصل و زمینه ها رسم و نقاشی با هم است و جنبه تزئینی آن بر خط غلبه دارد مورق برگ دار است و فواصل بین حروف توسط انحنای شاخه و برگ پر شده است .

3 – کوفی بنایی ( معقلی ) : منحصر به بنا با زمینه مربع – مستطیل – متداخل است که با طرح هندسی از تیموری و صفوی بکار رفت و به صورت آسان – متوسط – مشکل میباشد .