مریم وبلاگ

بگفته سهیله یاسین در کتاب تاریخ تحول خط دوره عباسی در عراق : ابراهیم سیستانی قلم جلیلی و ثلثین  را که از اختراعات دوره اموی بود راد ر کوفه اختراع کرد و ایرانی ها آن را بنام خط معقلی رواج دادند این خط همان کوفی ابتدایی  است که از خط مسند گرفته شد در واقع از نمونه خطوط کوفی تا پیش از سال 80 ه.ق نمونه ایی نیست و آنچه تا آن زمان بنام خط کوفی مشهور بود همان اقلام معقلی – جلیلی و ثلثین است که تا سال 280 ه.ق رواج داشت   این خط بعدها با اختراع نسخ کامل منسوخ گردید  علت آن ظهور کاتبانی است که سعی داشتند تا به بی سروسامانی اقلام اسلامی پایان داده  وآن رامتحول و قانونمند کنند در رابطه با تحول اقلام اسلامی عصر اموی و عباسی روایت شده که کاتبان ایرانی در دستگاههای دولتی حضور فعال داشتند و در تکامل خطوط نقش و سهم بسزایی ایفا کردند یکی از این دانشمندان ابن مقله بیضاوی شیرازی وزیر دربار عباسی است که در قرن 4 ه.ق از خط کوفی اولیه 6 خط متداول خوشنویسی اسلامی بنام های ثلث – نسخ – توقیع – رقاع – محقق – ریحان را اختراع کرد تا قبل از ابن مقله خطوط متداول برای نگارش مصاحف را بنام های مکی – مدنی – بصری – راصف- التئیم – تجاوید – سلواطی – مصنوع – حائل – پیرآموز ایرانیان  میشناختند .

بعدها خط و زبان پهلوی در ایران در سه مرحله و سه ناحیه تغییر یافت ابتدادر ناحیه غرب ایران بود که مصادف با سال 11 ه.ق است  که باعث شد تا تغییر زبان و خط ایرانی وارد مرحله تازه ایی شود اما در مناطق شرق و شمال ایران تا سال 80 ه.ق نسبت به تغییر زبان و خط پایداری میشد و از خط و زبان پهلوی ساسانی در خراسان و دستگاههای اداری و دیوانی بهره می بردند همزمان با تغییر خط و زبان فارسی به عربی در این مناطق تغییر شکل زبان و حروف نوشتاری آغاز گردید تا اینکه در زمان ابوالعباس اسفراینی وزیر سلطان محمود غزنوی تمام دیوانهای دولتی به فارسی نوشته شد و همزمان با حملات مغول به حوزه اسلامی و ایران تسلط زبان و خط فارسی بر عربی قطعی و مسلم گردید ابن خلکان می نویسد در ایران 12 خط وجود داشت و 4 خط آن در بلاد اسلامی استفاده میشد شامل فارسی – سریانی – عربی – عبری همچنین ابن مقفع ( برزویه پارسی ) از زبانهای فارسی باشکال پهلوی – دری – خوزی – سریانی نقل می کند و معتفد بود لهجه سریانی فارسی است و خط سریانی از خط پارسی قدیم تاثیر گرفته است زیرا این خط در دوره اشکانی مورد استفاده بود و مانی کتاب ارژنگ خود را با این خط نوشته است (قلم سطرنجیلی)و قلمی که از آن گرفتند به قلم پارتی شهرت داشت این قلم در دوره ساسانی تغییر یافت و به قلم ساسانی تبدیل شد.