مریم وبلاگ

بنا به روایت مورخان اسلامی مانند ابن ندیم و ابن خلدون و تاریخ طبری مردم حجاز خط اولیه خود را از مردم حیره و آنها از ساکنان شهر انبار و آنها هم از مردم نبطی و کنده آموختند نبطی ها مردم شمال غرب عربستان در سوریه کنونی است با مرکزیت پترا که بمدت چندین قرن تحت تابعیت دولت اشکانی  و انبار شهری در جانب چپ رودفرات و از شهرهای دوره ساسانی  است همچنین منابع متفاوتی درباره سابقه خطوط اولیه سرزمین حجاز نقل شده در خبر اول انتقال خط را از شهر انبار به حیره می دانند و در خبر دیگر این خط را از شهر انبار دانسته اند که بعدها به شهر کوفه رسید اما انچه مورد اتفاق نظر همه محققان است این است که خطوط اولیه حجاز ریشه در خطوط قدیمی این منطقه داشته که ابتدا توسط حرب بن امیه بن شمس وارد مکه شد چنانجه بشر بن عبدالملک که با حرب وارد مکه شد این خط را به مکیان آموخت در مورد ورود این خط به مکه روایت است که خط ابتدایی آنها از اهل انبار به اهل حیره آموخته شده است و اهل انبار هم از یمنی ها آموختند حروف الفبای قدیمی ترین اثر بخط اعراب حجاز با نوشته های نبطیان مردم ساکن شما ل سوریه شباهت بسیاری دارد این خط با شکل ناقص نوشتاری خود تا ظهور اسلام مورد استفاده بود تا اینکه با گسترش دین  اسلام و نیاز به کلام مکتوب خطوط اولیه اسلامی متحول شدو قرآنهایی که در صدر اسلام در حجاز نوشتند بلحاظ ظاهری شباهت بسیاری با خط نبطی متاخر دارد در واقع در سال 30 هجری قرآن کریم طبقه بندی شد که با خط اولیه اسلامی نگارش گردید که نمونه های بجا مانده  از آن به خط نبطی و سریانی است این دوخط تا آن زمان در حیره و انبار استفاده میشد و خطوط کاملا خشک و زاویه دار بودندو دو خط نبطی و سریانی مبدا نگارش اولیه خطوط اسلامی بنام کوفی و نسخ شدندکه  در هر منطقه با زبان محلی خود شهرت داشتند بشکلی که بنام های انباری – حری – مکی – مدنی شهرت یافتند  بنا به روایات تاریخی , اعراب قبل از اسلام   خطی منحصر بخود نداشتند ودر واقع  بر اثر ارتباط با اقوام متمدن با خط و زبان نبطی از جانب حران در شمال سوریه(مرکز دفاعی ایران  دربرابر حملات رومیان) و خط و زبان سریانی از طریق حیره در عراق کنونی(سد دفاعی ایرانیان در برابر اعراب بدوی) نزدیک شهر انبار آشنا شدند که بعدها خط نبطی منشا خط کوفی  اولیه و خط سریانی منشا خط نسخ ابتدایی گردید برای صحت این ادعا  به کتیبه های باستانی حجاز و سوریه اشاره میشود که از مناطق یمن و النماره سوریه بدست آمده است در منطقه النماره  کتیبه ایی بخط نبطی متاخر بدست آمد که مربوط به سال 328 م است النماره منطقه ایی است که در گذشته در قلمرو لخمیان از اقوام ساکن در حیره  بود  وکتیبه دوم از منطقه حران سوریه بدست آمد که تاریخ آن 568 م است و خط آن مسند میباشد حروف این کتیبه نزدیکترین شکل ممکن به خطوط مورد استفاده حجاز است زیرا فقط چند سال با هجرت پیامبر اسلام ص فاصله دارد در کتیبه سنگ گور ثابت بن زید به سال 64 ه.ق کامل ترین خط برگرفته از خطوط اولیه اسلامی حوزه حجاز بدست آمد که شباهت بسیاری بخط نسخ  اولیه دارد که در ابتدای صدارت امویان ساخته شده است  .

بنا به روایات  مکتوبات اسلامی در سال 60 ه.ق دانشمند ایرانی بنام ابراهیم سیستانی در خط مسند ابتکاری بخرج داد و 15 حرف اوستایی را بجای حروف مسند قرار داد و خط موسوم به معقلی را برپایه آن ساخت این خط ابتدا برای تزئین بنا بکار رفت و بعدها در شهر کوفه رایج شد از نمونه خط معقلی مذکور کتیبه برج لاجین همدان است که تشابه ظاهری خطوط کوفی و اوستایی را نشان می دهد .