مریم وبلاگ

محقق و خواننده گرامی در صورت مطالعه و یا استفاده از این مطالب مبلغ 3000 تومان به شماره کارت اینجانب بنام مریم فدایی - بانک تجارت شماره کارت 6273531030083832وشماره حساب 0003435573494 واریز نمایئد با سپاس از حسن رعایت شرعی شما.

زرتــــشـــت[1]

در طول تاریخ ایران میان هنر و نظام روحانی حاکم بر آن پیوندی نزدیک برقرار بوده است بنوعی که ایران باستان همه آثار هنری خود را در سایه تفکرات مذهبی خلق کرد و در تمام دوره های تاریخی آثاری با ویژگیهای دینی بوجود آورد بعدها هنر ایرانی با جهان بینی زرتشتی مرتبط گردید و نمودهای واقعی هنر مقدس در محدوده فرهنگ ایران به هنرهای زرتشتی منحصرشد هنر ایرانی یکی از مهمترین پدیده های تاریخی است که با پشتوانه هزاران ساله خود همواره خصوصیات بارز فردی خود را حفظ کرد و در طول زمان شاهکارهایی از نظر پویایی سبک بوجود آمد .

برای شناخت مبانی نظری هنر دینی زرتشت باید به اصول اساسی تعالیم زرتشتی واقف بود زیرا تمام ارکان سازنده هنر زرتشتی بر پایه تعالیم و دستورالعملهای دینی زرتشتی گری تکوین یافت یعنی اعتقاد به بحث ثنویت در امر خلقت و باور به دو وجه خیر و شر است که جهان آفرینش را به دو بخش تقسیم می کند و دراندیشه زرتشت به ان سپند مینیو – انگر مینیو گفته اند ثنویت کل جهان بینی زرتشتی را تشکیل می دهد و در آن هر انچه مقدس و مبداء همه خیرها و خوبی و روشنی است منحصر به اهورا مزدا ( سپند مینیو ) و هر چه پلید و منشاء شر و بدی است بنام اهریمن ( انگر مینیو ) به مبداء تاریکی منسوب است دین زرتشت خالقیت محض را از جانب اهورا مزدا – سرور دانا دانسته و مزدا خدای یگانه است و در برابر اهریمن قرار دارد که عامل نیروی شر است « ثنویت و دوبن گری از بارزترین خصایص نظام اساطیری و دینی ایران است این ثنویت حتی بر زبان هم تاثیر می نهد بطوریکه در زبان اوستایی و زبان پهلوی بر خی از واژه ها اهریمنی هستند و برخی اهورایی انـــد » ( - , 1379 , « گفتگو با دکتر بدر الزمان قریب » :5 )این اعتقاد بنیادی بگذشته کهن باز می گردد به زمانی که اصل تضاد در اندیشه ایرانی جای گرفت و از قهر و آرامش طبیعت ناشی می شود ایرانیان از گذشته به هستی شناسی دوگانه اعتقاد داشتند و در تحول و تکامل نظام اسطوره های ایران این دو وجه وجود دارد و تماما به دو اصل خیر و شر می رسد همچنین یکی از اساطیر ایران بنام اسطوره آفرینش بر همین اساس پی ریزی میشود که تصویر باستانی از عالم است و در آن خیر و شر بصورت ازلی وجود داشته و تمام آفرینش های مادی با دو نیروی متضاد صورت یافته و هرمزد و اهریمن هسته اصلی آنهاست و زاده های آنها در قالب ایزدان و دیوان مظاهر خیر و شر اند به اعتقاد ایرانیان ایزدان نیروهای خیراندو انسان با توسل به انها می تواند نیروهای شر را از خود دور کند این خدایان و ایزدان در 3 گروه خدایان الهام یافته طبیعی – خدایان نمودار افکار انتزاعی – خدایان با مشخصات انسانی اند مانند تصویر انتزاعی بهرام بشکل قوچ و عقاب ...- تیشتر ایزد باران که نمادی از پدیده طبیعی قلمداد میشود و ناهید که توصیف انسانی یک خداست ( الهه آبها )  به اعتقاد ایرانیان باستان زندگی صحنه نبرد خیر و شر است که از سرآغاز هستی با جهان مادی شروع و در نهایت با پیروزی خیر بپایان می رسد و تمام کائنات صحنه نبرد نور و تاریکی ( خیر و شر) است که با خصوصیات و کارکردهای ایزدان و دیوان در زندگی مردم دخالت می کنند بگفته دکتر نصر « عالم بالا توسط امشاسپندان تدبیر می شود که همان اهورامزدا و مهین فرشتگان اند که با هم اعیان ثابته همه خلقت را می سازد و نیروهای آنها همه موجودات را فعال ساخته و بر انها حاکم است در حالیکه اهورا مزدا طبیعت آنها را در خود متحد می سازد موجودات این عالم خالق اعمال آیینی اند و هر فرشته یا نیروی نورانی از طریق نیروی سرشار خویش بخشی از خلقت را هـــستـــی می بخشد و این بخش همان عمل آیینی شخصی فرشــــته است » ( نصر , 1386 :76و77 ) ثنویت مشخصه دین زرتشتی است که زرتشت دین خود را بر اساس آن گسترش داد و آیین خود را بهی نامــــید « تضاد خوب و بد یا خدا و شیطان ... اساس کل اسطوره شناسی – خداشناسی و فلسفه دین زرتــشت اســـت » ( هینلز , 1385 :68 ) زیرا بنا به اعتقاد زرتشت اهورا مزدا با ویژگی ( خرد ) خود می آفریند و زیباترین تجسم او خورشید است که برای بیانش از نماد پردازی استفاده می کنند بنحوی که خورشید چشم اوست – تخت او در عرش اعلی در نور آسمان جای دارد و فرشتگان در خدمت اویند این فرشتگان همان ( امشا سپندان ) هفت جلوه خدا هستند و صفات اهورایی محسوب می شوند که با ارده او آفریده شدند و شامل سپند مینیو – وهومنه ( بهمن ) – اشه ( اردیبهشت ) – شهریور – اسپندار مذ – خرداد – امرداد است در اندیشه زرتشتی امشاسپندان تجلیات خدای اهورا مزدا هستند و انسان با اطاعت از اهورا و با اندیشه نیک – گفتار نیک – کردار نیک می تواند به کمال رسد و بدین وسیله به شهریاری رسیده و در سرشت ازلی خدا سهیم شود زیرا وظیفه دینی زرتشت این است که انسان می بایست با منبع غایی یا آفریدگار یکی گردد همچنین در کنار امشاسپندان موجودات مقدسی بنام ایزد وجود دارند که نماینده صفات اهورایی اند و تحت فرمان او انجام وظیفه می کنند ایزدان در امور دنیوی دخالت داشتند و در سرنوشت و زندگی انسانها موثرند امشاسپندان نماد صفات خدای واحدند و در مرکز تمام آفریده ها قرار دارنــــد و اهورا مــــزدا از طــــریـــق انـــهـــا ( کارگزاران اهورا مزدا ) خود را در میان مخلوقات آشکار می کند زیرا انسانها قادر به درک ذات او نیستند پس در هر زمان در ظاهر یکی از انها خود را ظاهر می کند و همواره عمل خود را از قـــوه به فـــعــل در مــی آورد « زرتشت پیوسته بر وحدت خدای یگانه تاکید داشته و پس از مرگش فرشتگان یا امشا سپندان رادر کنار اهورا مزدا مورد ستایش قرار داد گرچه تجسم اســـــما ء او ینـــد » ( شنکایی , 1381 :289 ) تمام صفات اهورایی ( مجموعه هفتگانه – عامل کثرت موجودات ) در وجود امشاسپندان تجلی یافته و بخود اهورا مزدا بـاز می گردد و یک واحــد را می سازد روح مقدس سپند مینیو با اهریمن همزادی را ساخته که اهورا مزدا صاحب هردو است و اگر چه اهورا خیر است و در متون زرتشتی اشاره شد اهورا مزدا دو روح را خلق کرد اما یکی خوبی و دیگری بدی را برگزدید در حقیقت سپند مینیو در برخورد با انگیزه اهریمن همان تجلی اهورا مزدا ست و این نیروی روحانی در امر آفرینش نقش واسطه دارد در سایه این اصل اعتقادی است که تمام فرامین الهی به دستیاری امشاسپندان اجرا می شود و اساس سعادت دنیا و آخرت رابر 3 اصل اخلاقی پندار – گفتار – کردار نیک قرار می دهد .از دیگر مبانی اعتقادی زرتشت ( نورالانوار ) است و براین باور است همه نور جهان از مقام خدایی اهورا صادر می شود و جهان نتیجه اندیشه اهورا مزداست و نورالانوار تمثیل ان است این اعتقاد اساس تفسیر جهان بینی زرتشت رابر پایه تضاد نور و تاریکی قرار داد همان نور و تاریکی که از دو روح متضاد توسط اهورا مزدا خلق شدند در حالیکه خود اهورا مزدا تماما نور است ( اهورا مزدا خالق هر دو روشنایی و تاریکی است – یسنا 44/5 ) –( نخستین اندیشه وری که روشنان سپهر از فروغش درخشید و با خرد خویش ( اشه ) را بیافرید – یسنا 31/7 ) بندهش اهورا مزدا را نور بی پایان می داند که تمام امشاسپندان در نورش ساکنند ( بندهش 1/1 ) در حقیقت با نور اهورا مزدا ( قانون طبیــــعت ) =-- ( اشه ) نور و حیات می گیرد  نور در جهان شناسی – انسان شناسی زرتشتی اهمیت اساس و جایگاه والایی در فرهنگ و هنر ایران دارد و در تفکر زرتشتی به ان خورنه اوستایی و در فارسی ( فر) گویند ( فرکیانی نیرومند مزدا آفریده را می ستاییم ...- یشت 19/1 – زامیاد یشت ) این نور الانوار از حقیقت الهی برخاسته و از آغاز پیدایش جهان فعال است زیرا خداوند جهـان را با نـــور ( کلام ) خود آفرید دکتر نصر در ارتباط با چگونگی تکوین عالم توسط نور ایزدی می گویــد « جهان شناسی زرتشتی بر تمایز میان گیتیک به معنای زمین و میناک به معنی آسمان تاکید می ورزد و هر موجود زمینی ما به ازای آسمانی دارد ... هر چیزی دارای دو مرتبه وجودی و روحانی یا آسمانی و جسمانی و زمینی است ... موجودات روحانی رابطه جنینی و تکوینی با موجودات مادی دارند ... چیزی که گیتیک موجودات است توسعه واقعیت میناک آنها در این مرتبه زرین است اما نمی توان از طریق ادراک حس ان را به عنوان فرشته ادراک کرد ... برای دستیابی به ان چیزی نیاز است این تحول جز به یاری ان نور ملکوتی ... خورنه یا نور جلال تعبیر می کنند نیست » ( نصر , 1386 :77 ) خورنه نوری از نورالانوار و همان ( وهومنه = بهمن ) است که عامل خلق موجودات می شود بهمن = وهومنه بالاترین جلوه اهورا مزدا ست و یکی از فرشتگان امشاسپندان ( صفات خداوند ) محسوب میشود و دو وجه اخلاقی و مادی دارد بهمن راهنمای زرتشت بسوی اهورا مزدا بود و همان اندیشه و نام نیکو است که در عالم روحانی به ( عقل الهی ) موصــوف می شود و روح انسان را بخدا پیـــوند می دهد تمام تعالیم زرتشتی در خداشناسی – جهان شناسی – انسان شناسی زرتشتـــی وجـــود دارد و بــــه انـــدیــشـــه ( عقل الهی ) مرتبط است موبد رستم شهزادی ( بهمن = وهومن = وهومنه = روح نیک اهورایی = عقل الهی ) را بازتابی از خرد جهانی می داند و می گوید در پس نظام آفرینش یک عقل کل به منزله عالیترین خرد قرار دارد که تمام جهان را می سازد و دراثر آن پویش و سازندگی معنا می یابد « اگر وهومنه عقل الهی پس با صادر اول , تعین اول و کـــلـمه ا...... ( لوگوس ) در اسلام برابر است و خورنه همان با وهومنه – نور محـــمدی اســـت » ( شنــکایی , 1381 : 295 ) .ادامه دارد...