مریم وبلاگ

قسمت دوم-

دستورات الهی و فرامین دین یهود تماما در الواح مقدس محفوظ بود و یهودیان معتقد بودند تورات که عهد عتیق با ان آغاز می شود منشا وحیانی داشته است همچنین آیات قرآن کریم بر حقانیت دستورات خداوند در الواح تورات اشـــاره می کـند ( وبرای او در الواح اندرزی از هر موضوعی نوشتیم – سوره اعراف آیه 145) همچــــنین بـــیان میـــــشود « الواح اولین مجموعه ایی که وحی الهی بران مکتوب و بر حضرت موسی ع نازل شد و یهودیان معتقدند حضرت موسی ع اوامر الهی رادر دو لوح ثبت شده آورد » ( ناس ,1370 :495 ) تمام فرمانهای الهی حاوی تورات عهد قدیم در تابوتی بنام تابوت عهد قرار گرفت و شامل 10 فرمان الهی است « پرستش خدای یهوه – دوری از پرستش خدایان و منع تصویر گری – پرهیز از نسبت باطل به یهوه – احترام به روز شنبه – احترام به اولیاء – حرمت قتل و زنا و دزدی – حرمت شهادت دروغ – حـــرمت طمع به مال دیـــگران » ( دورانت , 1365 :385 )  قوم بنی اسرائیل بعدها وارد فلسطین شدند و سپس در زمان حضرت داوود ع در سال 970 ق.م شهر اورشلیم پایتخت این قوم گردید و همزمان با شاهی حضرت سلیمان ع اولین معبد مقدس در انجا بر پا شد که در ساخت آن از هنر آشوری – مصری الهام گرفتند تا قبل از مهاجرتهای این قوم به مصر و نقاط دیگر جهان هنر پیشینیان آنها در مناطق باستانی کلده – اور – بابل گسترش یافت که تماما منشا الهی داشته و هر گونه ساخت و ساز معابد – مجسمه سازی – نقش برجسته ها نمادی از نحوه تفکر و اندیشه ماورایی این مردم نسبت به پیوند زمین و آسمان است در واقع کلدانیان میراث دار تمدنهای باستانی در منطقه بین النهرین هستند و بسیاری از مشخصه های فرهنگی و دینی خود را از زمان قبل از بعثت حضرت ابراهیم ع به چهار گوشه دنیای قدیم منتقل کردند .

 بعدها با رواج دین یهود و تغییر در نگرش دینی و اعتقاد به خدای ازلی یهوه شکل هنری این قوم تغییر یافت و فقط آنچه به نوعی نمودگار عبودیت انسان به درگاه خدا باشد مورد توجه قرار گرفت که در وهله اول معابد مقدس جایگاه ویژه یافت در این رابطه در هنر یهود 3 جایگاه خاص بوجود آمد که ارتباط انسان با خدا را بیــــــان می کند یـــــعنی « خیمه مقدس – معبد – کنیسه » ( مددپور , 1383 , « هنر و زیبایی در نظر متفکران شرق » :204 ) هر آنچه مربوط به تقدس بخشی مرتبط با احکام یهود و دستورات تورات می باشد و به نوعی به ارتباط معنوی انسان و خـــدا کـمـــک می کنـــد می توانست در زمره اشیای مقدس قرار گرفته و تزئینی شود اما از زمان حضرت موسی ع به دلیل تاثیرات منفی اعتقادی پرستش خدایگان مصری و میان رودان بر یهودیان باعث شد تا شریعت یهودی از هر گونه تصویر سازی – مجسمه سازی – نقاشی پرهیز نموده و همه چیز به سوی عبادت خداوند باریتعالی به شکل تنزیهی گرایش داشته باشد پس اولین شی مقدس در همان زمان ساخته شد و آن همان جایگاه مقدس یا خیمه بود که با حضور حضرت موسی ع در پای کوه برای نخستین بار برپاشد به این محل نیایــش (تابر ناکل) می گفتند این خیمه می توانست در هر مکانی دایر شود و نشان میداد که قدوسیت وابسته به جای ثابت نیست و فقط حضور خدا شرط است در نتیجه برای اولین بار حضور الهی توسط تابوت عهدی که الواح یهود در ان نگهداری میشد تجسم داده شد بعدها در زمان حضرت داوود ع معبد اور شلیم به مرکز دینی تبدیل و در کنار ان کنیسه مرکز زندگی اجتماعی قوم یهود شد و محلی برای اجتماع و نیایش گردید .

معابد مقدس یهود بر پایه طراحی معبد کنعانی اولیه در میان رودان و به اشکال خیمه بنا شد و شامل دهلیز – تالار اصلی – قدس الاقداس بود و تابوت مقدس در جهت دید قرار داشت و صندوق محراب بالاتر وبه اشکال نمادین قرار می گرفت و مومنین یهودی رو به سوی آن نماز می گذارند نمادهای موجود در متون یهودی باعث گردید تا طرحهای شمایل گونه بوجود آید که ابتدا روحانیون یهودی آن را به خاطر شکل بصری رد می کردند « بحث در تحریم یا تکفیر تصاویر در نوشته های عبری اندک است اما باید به دقت در این متن که درباب طرحــــــهای تصویری است تــــوجــه شـــود » ( کینپرگ , 1373,« شمایل نگاری و دین » :141 ) این نوع تصویر سازی و نماد پردازی بیشتر به مفاهیم نمادین مزامیر حضرت داوود ع اشاره دارد که مثلا در مزمور 29 به یهوه به عنوان یک خدای نیرومند اشاره می کند و در دانیل 7:9 به یهوه بصورت خدای پیر اشاره دارد چنین نگرشی بصورت ظاهری آیات تورات زمینه ساز رشد هنری ویژه ایی در تصویر سازی کتاب مقدس گردید زیرا بنا به آموزه های تورات تصویر گری در ابتدا ممنوع بود اما کنیسه ها در این زمینه راه گشای تزئینات کتب مقدس شدند « حساسیتی که در متون دینی نسبت به تصویر وجود داشت بسیار بیشتر از واژه یا کلام بود به این دلیل خوشنویسی به سادگی پذیرفته شد و در برابر شمایل نگاری حساسیــت وجــــود داشـت » ( همان :146 ) بعدها با هجوم اسکند ر و تاثیر فرهنگ وهنر یونان باستان همه چیز تحت تاثیر سنت و هنر انان قرار گرفت و هنرمندان یهودی به بازنمایی روی آوردند این آثار در قرون 3و4 م ابداع شـــد و شامـــل « نقاشی دیواری خیمه مقدس – صحنه هایی از تورات است و بیشتر قصد باز گویی اسطوره های مقدس به شکل تصویری دارند در این آثار بیشتر قصد القای رموزی از رحمت و قدرت الهی اســــت » ( گامبریج ,1379 :112تا 116 ) هنر یهودی شامل نقاشی های روایتی از مضامین تورات – تزئینات الواح و اشیای آیینی مانند چراغ هفت شاخه و عود دان است زیرا این تصور را پدید می آورد که این اشیا حامل مفاهیم نمادین هستند و راهگشایی به سوی بنای والا یعنی معبدند و از متداولترین نوع تزئینات مربوط به آثار و اشیای آیینی یهود تزئینات طوماری تورات است و شامل گلدسته ایی است که در بخش بالای طومار قرار می گرفت همچنیــن « اشکال طلسم خمسه به شکل کف دست با 5 انگشت که خطوط عبری و ادعیه بر ان نوشته شده است و برای تورق کتاب مقدس تورات استفاده می شود » ( نتصر , 1996 :178 ) از نقوش بارز تزئینی هنر یهودی شامل نقوش انتزاعی و گیاهی مانند طرح درخت زندگی – نقوش مربوط به آسیای مرکزی – گلدسته های کوچک گلابی شکل با آویزه برای تزئین سر طومارها – نقوش هندسی ستاره داوود ع – نقش ترمه ایی است که بیشتر در مناطق آسیایی و خصوصا آثار هنری ایرانی- یهودی کاربرد دارند .ادامه دارد...