مریم وبلاگ

در این بخش قصد دارم تا به مبحث شناخت مبانی و ارکان سازنده نظریه هنر برخی ادیان بپردازم این توضیحات برداشتی از رساله دانشگاهی خودم است که ابتدا به اسلام و دیگر ادیانی مانند مسیح - یهود - زرتشت - تائو- هندو می پردازد.

محقق و خواننده گرامی در صورت مطالعه و یا استفاده از این مطالب مبلغ 3000 تومان به شماره کارت اینجانب بنام مریم فدایی - بانک تجارت شماره کارت 6273531030083832وشماره حساب 0003435573494 واریز نمایئد با سپاس از حسن رعایت شرعی شما.

مبانی نظری هنر ادیان (اسلام)

اســـلام[1]

هنر اسلامی آخرین دستاورد هنری ادیان توحیدی است و طرح مبانی نظری آن به عوامل متعددی بستگی دارد اما آنچه بیش از همه به چشم می آید روح هنر اسلامی است که به نحوی باعث یگانگی اشکال تولیدات هنری و صور تزئینی آن میشود و به اصلی ترین وجوه اعتقادی این دین باز می گردد .

ارکان سازنده هنر اسلامی به دو اصل بنیادین دین اسلام اشاره دارد یعنی توحید و نبوت , زیرا این دو اصل باعث گردید تا تمام خلاقیتهای فکری وآفرینش های هنری مسلمانان جهت تاکید به شهادت لاالا اله ا.. و با وجود مبارک حضرت رسول اکرم ص به عنوان جامع اسماء و صفات الهی تحقق یافته و صورت دینی یابد در حقیقت آنچه باعث تکوین مبانی هنر اسلامی گردید (قرآن کریم ) است زیرا تعالیم ان باعث گردید تا هنر اسلامی در مسیری قرار گیرد تا از هنر به عنوان ابزاری برای تجلی همان صفت و اسماء الهی از ورای زیبایی اشکال و فرم ها استفاده شود و در این مرحله هدف , تحقق اصل توحید ذیل مظهریت نام ( ا...) است که به هنرمند یاری می دهد تا حقیقتی مافوق مادی را تصویر کند .

هنر اسلامی بیانگر حقیقت باطنی اسلام ( توحید ) است که در تمام صورتهای هنری جهان اسلام متجلی میشود وبه شکل روح هنر اسلامی به نمایش در می آید یعنی انچه باعث نمایانگری هنر اسلامی میشود همان روح هنر اسلامی است که به تعالیم و عقاید اسلامی رجوع دارد و به تمام صور هنری اسلام صورت وحدانی می بخشد منشاء روح هنر اسلامی در اصل توحید ( قرآن کریم ) و وجود پیامبر اکرم ص قابل جستجو است اصل توحید و وحدت گرایی منبعث از آن باعث یگانه سازی اشکال هنری اسلام گشته و نموداری از همان ایمان به وحدانیت خداوند یکتا است که باعث شد در سایه معنویت , هر گونه تجسم بخشی الهی در حوزه هنر اسلامی غیر مباح اعلام گردد و برخی هنرها مانند نقاشی , پیکر تراشی مانند آنچه در هنر یونان – مسیحی – هندو است طرد شود زیرا اعتقاد به خدای ازلی سبـــــب می شود تا هنرمند اسلامی در تصویر سازی از حضور هر موجـــود غیر الــهی برحذر باشد وآن را به منزله شریکی برای خداوند قلمداد کند هنر اسلامی به اسم ( ا... اکبر) رجوع می کند و تعالیم و آموز ه های قران کریم به هنرمند می آموزد که تمام جهان و کائنات به منزله اسماء و صفات الهی بر زمین هستند و سراسر جـهان « صورت علمیه حق اند و حــکم آیـــنه را دارنــد » ( لاهیجی , 1337 : 104 )  این اندیشه عرفانی باعث گردید تا هنرمند در آفرینش های هنری خود همواره از آیات قرآن الهام گیرد و هدف از هنر دستیابی به غایت ان یعنی اصل توحید باشد زیرا سعی دارد تا ظهور خداوند واحد را از ورای اشکال و فرم ها و رنگها حضوری درخشان بخشد .

 تجلی کلام خداوند با اعتقاد به اصل توحید سبب گردید تا صور هنری متفاوتی در جهان اسلام به ظهور رسند و انچه بیش از همه جلب توجه می کند ( وحدت ) است چیزی که در تمام اشکال هنری دنیای اسلام به چشــم می خورد و باعث وحدت گرایی شده و به نحوی به هنر تمام ملتها مهر اسلام می زند .

 امر توحید از مهمترین پایه های اعتقادی هنر اسلام است که روح هنر معنوی اسلام را تشکیل می دهد و سرچشمه ابداع و ظهور تمام ویژگی های هنر اسلامی است توحید زیر بنای اسلام می باشد و با شهادت به وحدانیت , درون مایه های هنر اسلامی شکل گرفته اند « برای هنر مند اسلامی راس همه مسایل وحدت و توحید مطرح است زیرا می خواهد در اثر هنری خویش وحدت را متجلی سازد... و این هنر برای هنرمند اسلامی از اصول اساسی در هنر است برای او نحوه ظهور وحدت در کثرت و کثرت در وحدت که معنای توحید است مهمترین مسئله است زیرا نحوه پیدایش عالم که نمودار کثرت است از وحدت حقیقی از مقام احدیت که وحدت محض است توجیه می کند اینکه خداوند چگونه از مرتبه ذات احدیت در مراتب اسماء و صفات در عالم بروز و ظهور کرده است »(خزایی , 1382 , حبیبی «تاملاتی درباره مطالعات مربوط به هنر اسلامی » :25و26 ) بنا به باور به اصل توحید و اعتقاد به یگانگی خداوند سبب گردید تا همه نقوش و طرح های اسلامی به تجریدی روحانی گرایش یابند زیرا قصد دارد تا باطن گرایی نقوش اسلامی ( سیر از ظاهر به باطن اشیاء) در طرح های اسلامی – اسلیمی – خوشنویسی اسلامی را با نماد و رمز بیان کند قران اصل توحید راآموزش می دهد و پیامبر اکرم ص تجلی همان حقیقت معنوی است کسی که خداوند بواسطه محبت به او فیض خود را به تمام عالم افاضه می کند « وجود مبارک حضرت رسول ص علت اولیه و واسطه خلقت کل عالم است همانند بذر به نسبت درخت و دانه نسبت به نبات و در معنای این کلام الهی که او معتقد است اولین رحمت الهی نسبت به جهان خلقت همان هستی بخشیدن به آن است لذا هستی شکل نیافت مگر بواسطه وجود حضرتش که او عــــــقل اول و روح کــــــــل است » ( برزگر , 1374 , « هنر اسلامی » :41 ) حضرت رسول اکرم ص نمایانگر صورت و مظهری از اسم ( ا...) است و انسان کاملی است که تمام صفات و اسماء الهی در او جمع می شود در پرتو اعتقادی اسلام به نور محمدی ( هنر اسلامی ) از تصویر قدسی پیامبر اسلام تاثیر معنوی می گیرد زیرا باور به این حدیث اول چیزی که خلق شد عقل بود و اول خلق خدا روح و یا اول چیزی که خلق شد نور است و تاریخ انبیا ء تجلی این حقیقت الهی هستند و همه انبیاء مظاهر این نوراند پس هویت یکسان نور و کلمه در هنر اسلامی   توانسته به صور هنر مقدس خود را نشان دهد حقیقت وجودی پیامبر اسلام ص از بدو آفرینش تا نهایت عالم جریان داشته و نام پیامبر به عنوان جامع تمام اسماء و صفات الهی در هر زمان  با نامی بظهور می رسد « « ذریت روح از پیامبری به پیامبر دیگر تا به حضرت محمد ص رسید و تجلی کامل آن است و هر کدام از پیامبران مظهر برخی از انــوار نــور محمدی اند » ( شایگان , 1373 :114 ) قرآن اصل توحید را بیان می کند و پیامبر اکرم ص تجلی وحدت در کثرتی است که در هر دوره ایی با نامی از اسماء الهی و با ظهور پیامبری تکرار شده است .ادامه دارد....